Hướng dẫn đầu tư chứng khoán cơ bản cho người mới bắt đầu

Kiến thức cơ bản về đầu tư chứng khoán

Đầu tư chứng khoán là gì?

Theo Khoản 15 tại Điều 14 Luật Chứng Khoán 2019: “Đầu tư chứng khoán là việc mua, bán, nắm giữ chứng khoán của nhà đầu tư trên thị trường”. Nói cách khác, đầu tư chứng khoán là hình thức đầu tư gián tiếp vào các doanh nghiệp thông qua hoạt động mua, bán chứng khoán từ những doanh nghiệp đó phát hành. 

Lợi nhuận từ đầu tư chứng khoán đến từ đâu?

Đầu tư chứng khoán là kênh sinh lời hấp dẫn với lợi nhuận cao. Tuy nhiên, đầu tư chứng khoán sinh lời bằng cách nào thì không phải ai cũng nắm rõ. Sau đây là 3 nguồn giúp người tham gia lĩnh vực này có thể thu về lợi nhuận.

• Lợi nhuận đến từ chênh lệch giá mua và giá bán: 

Đây là khoản tiền chênh lệch khi mua bán, chuyển nhượng cổ phiếu hay trái phiếu, được tính bởi công thức sau đây: 

Nhà đầu tư sẽ rơi vào trường hợp thua lỗ nếu giá bán thấp hơn giá chứng khoán được mua vào. Ngược lại nhà đầu tư sẽ có lãi khi giá bán cao hơn giá mua. Mức thuế và phí giao dịch sẽ phụ thuộc vào công ty chứng khoán nơi bạn mở tài khoản. 

• Lợi nhuận từ trái tức:

Khi sở hữu trái tức, nhà đầu tư nghiễm nhiên sẽ trở thành chủ nợ của doanh nghiệp. Chính vì vậy, lợi nhuận từ trái tức sẽ đến từ mức lãi mà nhà đầu tư cho doanh nghiệp “vay” thông qua trái phiếu. Mức trái tức nhà đầu tư nhận được sẽ được công bố ngay khi trái phiếu được phát hành chứ không bị ảnh hưởng bởi tình hình kinh doanh của công ty. 

• Lợi nhuận từ cổ tức:

Cổ tức là khoản lợi nhuận ròng được trả cho mỗi cổ phần có thể bằng tiền mặt hoặc bằng các loại tài sản khác. Nghĩa là khoản lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp sẽ được chia cho các cổ phần như là khoản lãi cho số tiền mà nhà đầu tư đã bỏ ra dưới hình thức tiền mặt hoặc bằng tài sản khác. 

Đặc điểm và vai trò của thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán có những đặc điểm nổi bật sau: 

• Thị trường chứng khoán là nguồn tài chính trực tiếp bởi chủ sở hữu (người cần vốn và người cung cấp vốn) giao dịch mua bán cổ phiếu trên thị trường mà không có bên trung gian tài chính. 
• Các nhà đầu tư tham gia vào thị trường chứng khoán có thể chuyển đổi cổ phần thành tiền mặt hoặc ngược lại. 
• Hầu hết tất cả mọi người đều có thể tham gia vào thị trường chứng khoán, truy cập vào hệ thống dễ dàng và giao dịch tự do. 
• Là mô hình thị trường gần giống với thị trường cạnh tranh hoàn hảo. Trong đó có người mua, người bán, thông tin giao dịch cụ thể và hàng hoá được đồng nhất là cổ phiếu, trái phiếu với giá hoàn toàn không được ai khống chế áp đặt mà phụ thuộc vào sự cân bằng của cung cầu trên thị trường.
• Là một thị trường hoạt động liên tục. Thị trường sơ cấp phát hành chứng khoán và các giao dịch mua bán được thực hiện trên thị trường thứ cấp.

Vai trò của thị trường chứng khoán đối với chính phủ, doanh nghiệp và nhà đầu tư: 

Đối với chính phủ: 

• Huy động nguồn vào các dự án Nhà nước thông qua việc bán trái phiếu trên thị trường chứng khoán.
• Thúc đẩy quá trình cổ phần hoá đối với doanh nghiệp Nhà nước.
• Nhờ việc vận hành các giao dịch mua bán trái phiếu trên thị trường, Nhà nước có thể thực hiện các chính sách tiền tệ. Từ đó, điều chỉnh sự tăng giảm của lãi suất thị trường. 
• Khi bán cổ phiếu ra nước ngoài có thể thu hút nguồn vốn đầu tư từ ngoại quốc. 

Đối với doanh nghiệp:

• Là kênh đầu tư mang lại nguồn vốn cho doanh nghiệp thông qua việc phát hành trái phiếu hay cổ phiếu trên thị trường. Từ đó, doanh nghiệp sẽ tránh các khoản vay ngân hàng với lãi suất cao, sử dụng nguồn vốn từ thị trường linh hoạt và có hiệu quả hơn.
• Giúp mở rộng cơ hội kinh doanh cho doanh nghiệp bởi tham gia thị trường chứng khoán doanh nghiệp còn có thể thu hút nguồn vốn quốc tế. Nhờ vậy, khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp sẽ được nâng cao cũng như có nhiều cơ hội mở rộng kinh doanh trong và ngoài nước. 
• Mang lại nguồn vốn dồi dào cho doanh nghiệp từ đó giúp công ty có nguồn tài chính đủ mạnh làm bước đệm phát triển mạnh mẽ hơn.

Đối với nhà đầu tư: 

• Cung cấp nhiều sản phẩm đa dạng, phong phú giúp nhà đầu tư đa dạng hóa danh mục đầu tư của mình. Từ đó, công chúng có thể lựa chọn và đầu tư vào loại hàng hoá phù hợp với khả năng, nhờ vậy giảm thiểu rủi ro trong đầu tư.
• Mang đến kênh đầu tư có lợi nhuận cao và dễ dàng tham gia: Thủ tục tham gia vào thị trường không quá phức tạp và bất kỳ ai cũng có thể gia nhập . Dù nguồn vốn nhiều hay ít chỉ cần có những chiến lược đầu tư đúng đắn và phù hợp, nhà đầu tư sẽ tạo được lợi nhuận cao cho mình.

Phân loại nhà đầu tư chứng khoán

Dựa vào mục tiêu, phương hướng cũng như thời gian tham gia vào thị trường mà nhà đầu tư có thể được  phân loại  như sau: 

• Nhà đầu tư chủ động:

Nhà đầu tư chủ động hay Activist Investor là một cá nhân hoặc một nhóm đầu tư mua một số lượng lớn cổ phiếu của một công ty trên thị trường và cố gắng gia nhập vào hội đồng quản trị của công ty đó. Lúc này, nếu công ty có tình hình kinh doanh không tốt, các nhà đầu tư chủ động với quyền hạn của mình sẽ can thiệp vào các hoạt động của doanh nghiệp để cải thiện tình hình hoạt động của công ty. 

• Nhà đầu tư thụ động:

Đầu tư thụ động là nhà đầu tư góp vốn chứ không chủ động tham gia vào các hoạt động điều hành quản lý trong công ty mà họ đầu tư. Những nhà đầu tư loại này sẽ không muốn phân tích, đọc báo cáo hay tham gia quá sâu vào tình hình hoạt động của công ty, thay vào đó họ thường ưu tiên sử dụng các dịch vụ môi giới chứng khoán để giúp họ phân tích cũng như theo dõi tình hình thị trường chứng khoán. 

• Nhà đầu cơ - Speculator:

Nhà đầu cơ có thể là cá nhân hay tổ chức sử dụng các chiến lược ngắn hạn nhằm thu lại lợi nhuận vượt trội cho mình hơn các nhà đầu tư truyền thống. Họ thuộc kiểu người ưu thích sự mạo hiểm, chấp nhận rủi ro. Họ tìm kiếm các cổ phiếu và tiến hành mua bán khi dự đoán có sự thay đổi về giá trong tương lai. Thay vì đánh giá và phân tích tình hình kinh doanh của công ty phát hành cổ phiếu kỹ càng, họ tìm kiếm các cổ phiếu để có thể kiếm lợi nhuận từ chênh lệch giá của nó trong thời gian ngắn hạn dựa vào biến động thị trường. Họ không quan tâm quá nhiều đến mức độ hiệu quả trong hoạt động của công ty mà lại tập trung vào giá trị mà người khác sẵn sàng chi trả khi mua loại cổ phiếu đó. 

• Con bạc - Player:

Con bạc là tên gọi để chỉ các nhà đầu tư tham gia vào thị trường chứng khoán nhưng lại thiếu hụt kiến thức của thị trường này. Họ thường bị ảnh hưởng bởi tâm lý đám đông trên thị trường và kiếm tiền thông qua việc lướt sóng chứng khoán. Về cơ bản họ là những người chơi chứng khoán có rủi ro lớn nhất, bởi sự thiếu hụt kiến thức, kinh nghiệm cũng như dễ bị ảnh hưởng bởi xu hướng thị trường. 

Hành trang nhà đầu tư cần chuẩn bị trước khi bước vào thị trường chứng khoán

Bạn muốn tham gia vào lĩnh vực đầu tư chứng khoán nhưng lại băn khoăn không biết nên bắt đầu từ đâu. Sau đây là những yếu tố mà bất cứ nhà đầu tư F0 nào cũng cần có để có thể có một hành tranh thật vững chắc trước khi bước chân vào thị trường chứng khoán đầy màu mỡ này:

• Kiến thức cơ bản trong đầu tư chứng khoán:

Việc thiếu kiến thức khi đầu tư chứng khoán sẽ khiến nhà đầu tư chịu ảnh hưởng của tâm lý đám đông hay bị dễ lung lay bởi những xu hướng ảo, từ đó đưa ra những quyết định đầu tư sai lầm. Vì vậy, nhà đầu tư cần trang bị đầy đủ kiến thức cơ bản về chứng khoán trước khi thực sự tham gia vào thị trường này. 

• Vốn tham gia đầu tư chứng khoán: 

Trước khi bắt đầu tham gia vào thị trường chứng khoán, các nhà đầu tư cần xác định rõ số tiền mà mình sẵn sàng rót vào thị trường này. Khả năng chịu lỗ là bao nhiêu và đừng quên nguồn vốn bổ sung bởi đôi khi bạn sẽ không thuận lợi như mong muốn. 

• Thời gian học hỏi và nghiên cứu thị trường:

Nhà đầu tư cần bỏ thời gian để tìm hiểu, học hỏi và nắm bắt những xu hướng, quy luật vận hành của thị trường đồng thời cập nhật liên tục những biến động ảnh hưởng đến chứng khoán. 

Sẽ không có mốc thời gian cụ thể cho quá trình học hỏi vì nó tuỳ thuộc theo khả năng của mỗi người. Tuy nhiên, nếu bạn đầu tư càng nhiều thời gian và công sức thì công cuộc này hiển nhiên sẽ được rút ngắn dần đi. 

• Chiến lược đầu tư chứng khoán:

Những chiến lược đầu tư chứng khoán đúng đắn sẽ quyết định đến hơn 50% sự thành công của nhà đầu tư. Do đó, các nhà đầu tư đặc biệt là các F0 cần lập một kế hoạch cụ thể và rõ ràng cho mình để hạn chế rủi ro cũng như tối đa hoá lợi nhuận thu về trong quá trình tham gia thị trường. Chiến lược càng chi tiết bao nhiêu thì khả năng ứng biến với các biến động trên thị trường của nhà đầu tư càng tốt. Và khi đã tìm ra chiến lược đầu tư cho riêng mình, các bạn cần phải tuân thủ theo các nguyên tắc, chiến lược mà mình đã đặt ra xuyên suốt hành trình giao dịch, tránh để những giao dịch diễn ra theo cảm tính tức thời. 

• Công cụ hỗ trợ đầu tư: 

Ngoài việc chuẩn bị vốn và kiến thức, các nhà đầu tư chứng khoán cơ bản cũng cần trang bị cho mình những công cụ hỗ trợ đầu tư. Đó có thể là điện thoại, máy tính bảng, hay laptop,...những thiết bị điện tử này cần kết nối với internet để nhà đầu tư có thể liên tục theo dõi thị trường cũng thực hiện đặt các lệnh mua bán phù hợp, kịp thời. Không những vậy, hiện nay các nhà đầu tư cũng thường dùng các phần mềm hỗ trợ phân tích chứng khoán như: SSI Pro Trading, FireAnt, MetaStock hay AmiBroker,... Đây là những phần mềm có giao diện rõ ràng và tính năng đơn giản để bất kỳ nhà đầu tư nào cũng có thể sử dụng được.

Cách đầu tư chứng khoán cơ bản cho người mới bắt đầu

Hướng dẫn mở tài khoản giao dịch

Để có thể thực hiện các giao dịch, lưu trữ cổ phiếu và tiền, các nhà đầu tư bắt buộc phải có tài khoản tại các công ty chứng khoán. Một nhà đầu tư có thể mở nhiều tài khoản, nhưng theo nguyên tắc ở mỗi công ty chứng khoán nhà đầu tư chỉ được mở duy nhất một tài khoản giao dịch. Hiện nay có 2 phương thức để bạn có thể lựa chọn: 

• Mở tài khoản giao dịch trực tiếp: 

Để mở tài khoản, nhà đầu tư đến trực tiếp chi nhánh hay văn phòng giao dịch của công ty chứng khoán. Tại mỗi công ty sẽ có những quy định, yêu cầu về các giấy tờ thủ tục khác nhau đối với khách hàng khi mở tài khoản. Tuy nhiên, có một số giấy tờ tối thiểu nhà đầu tư F0 nên chuẩn bị đó là căn cước công dân hoặc chứng minh nhân dân còn hiệu lực.

• Mở tài khoản chứng khoán Online:

HIện nay, hầu như tất cả các công ty chứng khoán đều có hệ thống hỗ trợ nhà đầu tư mở tài khoản chứng khoán online ngay tại nhà. Tuỳ vào phương thức của từng công ty mà bạn có thể truy cập website chính thức hay tải ứng dụng đầu tư để mở tài khoản. Để quá trình tạo tài khoản diễn ra thuận lợi và nhanh chóng, nhà đầu tư nên chuẩn bị cho mình một điện thoại di động để nhận mật khẩu OTP và các giấy tờ tùy thân (CMND). Bên cạnh đó, sẽ có một số công ty có bước xác nhận FaceID.    

Sách đầu tư chứng khoán cơ bản dành cho người mới bắt đầu

Kiến thức về thị trường tài chính hay riêng về mảng đầu tư chứng khoán cực kỳ rộng lớn. Và nếu bạn vẫn chưa biết phải học qua đâu, hãy tham khảo danh sách các tựa sách dạy đầu tư chứng khoán cơ bản cho người mới bắt đầu ngay sau đây. 

Làm Giàu Từ Chứng Khoán – William J.O’Neil

Để tạo thành công tài khoản chứng khoán, bạn cần cung cấp cho công ty một số thông tin cơ bản như: họ tên, email, số điện thoại hay địa chỉ,... Bên cạnh đó, nhà đầu tư cũng cần cung cấp thông tin tài khoản ngân hàng của mình để có thể thuận lợi cho việc chuyển rút tiền từ tài khoản chứng khoán thành tiền mặt. 

Lưu ý: Kể từ khi mở tài khoản online thành công, công ty chứng khoán sẽ gửi email cho bạn để yêu cầu bổ sung thêm hồ sơ trong thời gian nhất định. Nếu bạn chưa kịp hoàn thiện hồ sơ trong khoản thời gian này, tài khoản chứng khoán của bạn có thể sẽ bị chặn các tính năng đặt lệnh hay gián đoạn giao dịch trên hệ thống.

Làm Giàu Từ Chứng Khoán của tác giả William J.O’Neil là cuốn sách bất cứ nhà đầu tư chứng khoán đặc biệt là những bạn mới tìm hiểu và tham gia vào thị trường này nên tìm đọc. Bên cạnh việc chỉ ra những quy tắc để lựa chọn cổ phiếu một cách hiệu quả và an toàn nhất, cuốn sách này còn giới thiệu đến bạn đọc hệ thống đầu tư CANSLIM. Đây là hệ thống đã được kiểm chứng trong thực tế về khả năng giảm thiểu rủi ro và tối đa hóa lợi nhuận. Đặc biệt, CANSLIM được coi là một trong số những hệ thống đầu tư tốt nhất tại Việt Nam. Sách phù hợp cho những ai mới bắt đầu để học phân tích kỹ thuật và phân tích cơ bản. 

Đánh Bại Phố Wall –  Peter Lynch

Được mệnh danh là “nhà quản lý tiền số 1 của Mỹ”, Peter Lynch với kinh nghiệm đầu tư dày đặn của mình đã cho ra mắt tựa sách “Đánh Bại Phố Wall. Tựa sách gồm nhiều nội dung trải dài từ so sánh khả năng sinh lời giữa đầu tư trái phiếu và cổ phiếu, hướng dẫn chi tiết từng bước của quá trình lựa chọn cổ phiếu cho đến các phương pháp để nhà đầu tư cá nhân có thể nâng cao thành tích đầu tư của mình. Theo Lynch để chọn ra được một cổ phiếu tốt nên dựa trên những đánh giá riêng của chính mình theo một chiến lược hết sức giản đơn nhưng mang tính sống còn đó là “Đầu tư vào cái bạn hiểu rõ”. 

Cổ Phiếu Thường, Lợi Nhuận Phi Thường – Philip Fisher

“Cổ Phiếu Thường, Lợi Nhuận Phi Thường” là cuốn sách nằm trong “Top 10 cuốn sách về chứng khoán hay nhất mọi thời đại” của nhà đầu tư Philip Fisher. Ông được xem là một trong số các nhà đầu tư có ảnh hưởng lớn nhất. Triết lý đầu tư của Fisher được rất nhiều người nghiên cứu và áp dụng, do đó cuốn sách “Cổ Phiếu Thường, Lợi Nhuận Phi Thường” là nơi tổng hợp tất cả các triết lý đầu tư nổi tiếng của ông. Cuốn sách mang lại cho nhà đầu tư một cái nhìn toàn diện, từ những vấn đề cụ thể như sức mạnh của lời đồn, nên mua gì và khi nào, những điều mà bạn nên tránh, cách tìm ra một cổ phiếu tiềm năng,… cho đến những phương pháp để hình thành triết lý đầu tư hiệu quả, an toàn cao. Có thể nói đây là cuốn sách sẽ làm thay đổi cách nhìn nhận của nhà đầu tư về thị trường tài chính.

Tâm Lý Thị Trường Chứng Khoán – George Charles Selden

Mặc dù đã trải qua hơn 100 năm kể từ lần xuất bản đầu tiên, “Tâm Lý Thị Trường Chứng Khoán” của George Charles Selden vẫn giữ nguyên được giá trị cho đến hiện tại. Không chỉ cung cấp cho người đọc những lời khuyên bổ ích, cuốn sách còn đem đến những kiến thức vô giá về kinh doanh chứng khoán. Đặc biệt, Selden thông qua cuốn sách này đã làm thay đổi hoàn toàn lối suy nghĩ truyền thống các nhà đầu tư về tâm lý đám đông trong thị trường chứng khoán. Theo G.C. Selden, chỉ khi nhận thức được tâm lý đám đông, các nhà đầu tư mới thực sự bước vào thị trường chứng khoán để khám phá những điều thú vị và bí ẩn phía sau trò chơi kinh doanh vĩ đại này. 

Ngày Đòi Nợ – Phil Town

Ngay từ những ngày đầu ra mắt năm 2010, “Ngày Đòi Nợ” của Phil Town đã ngay lập tức đứng đầu danh sách bán chạy nhất của New York Times. Trong cuốn sách này, Phil sẽ hướng dẫn bạn từ cách thức lựa chọn, đánh giá cổ phiếu cho đến những phương pháp để tự xây dựng cho mình danh mục các cổ phiếu sẽ mua,.... Theo Phil “Một cuộc sống hạnh phúc được bắt đầu từ những quyết định đầu tư khôn ngoan”, do đó, hãy bắt đầu quyết định đầu tư khôn ngoan của bạn bằng việc trang bị kiến thức và hệ thống đầu tư hoàn chỉnh thông qua tựa sách trên. 

Bài viết trên đã tổng hợp các kiến thức đầu tư chứng khoán cơ bản mà ZaloPay muốn gửi gắm đến bạn. Hy vọng các nhà đầu tư chứng khoán đặc biệt là các F0 đã phần nào hiểu hơn về thị trường đầu tư đầy tiềm năng này.