Cổ phiếu ESOP là gì? Tại sao doanh nghiệp lại phát hành cổ phiếu ESOP?

ESOP là cụm từ viết tắt của Employee Stock Ownership Plan, có nghĩa là kế hoạch phát hành cổ phiếu dành cho người lao động. Cổ phiếu ESOP được các doanh nghiệp lớn phát hành kèm theo nhiều ưu đãi và chính sách đặc biệt. Đối tượng hướng đến của loại cổ phiếu này chính là nhân viên, cán bộ, người lao động trong nội bộ công ty. Tùy theo từng doanh nghiệp mà quy định và tiêu chuẩn lựa chọn người lao động được hưởng cổ phiếu ESOP sẽ khác nhau.

>> Xem thêm: Top các phương pháp đầu tư chứng khoán hiện nay nhất định phải biết 

• Công ty cổ phần FPT là một trong những doanh nghiệp thường xuyên phát hành cổ phiếu ESOP nhất. Sau quý I/2024, ghi nhận lợi nhuận tăng hơn 20%, công ty quyết định phát hành 6.349.622 cổ phiếu ESOP cho cán bộ công nhân viên từ bậc 4 trở lên (tương đương chuyên gia và trưởng phòng trở lên) và 2.886.000 cổ phiếu ESOP cho cán bộ cao cấp, với giá chào bán 10.000 đồng/cổ phiếu.
• Ngân hàng Thương mại cổ phần Kỹ thương Việt Nam - TECHCOMBANK đã phát hành 6 triệu cổ phiếu ESOP với mức giá 10.000 đồng/cổ phiếu, chiếm 0,1714% tổng số cổ phiếu đang được lưu hành. Những cổ phiếu này bị hạn chế chuyển nhượng trong vòng 1 năm.
• Vào tháng 5/2021, công ty Cổ phần chứng khoán SSI phát hành 7,5 triệu cổ phiếu ESOP với giá phát hành là 10.000 đồng/cổ phiếu, chiếm tỷ lệ 1,16% trên tổng số cổ phiếu lưu hành. Công ty quy định thời gian hạn chế chuyển nhượng là 2 năm.

>> Xem thêm: Nhà đầu tư cần làm gì vào mỗi khi thị trường điều chỉnh? 

• Tạo sự gắn kết với nhân viên: Cổ phiếu ESOP được các doanh nghiệp lớn phát hành dành riêng cho cán bộ, nhân viên lâu năm hoặc có nhiều cống hiến cho công ty. Việc nhân viên sở hữu một phần tài sản của công ty sẽ giúp họ có thêm nhiều động lực và trách nhiệm để hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình. Đây vừa là cách ghi nhận sự đóng góp của người lao động, vừa tạo sự gắn kết giữa nhân viên và doanh nghiệp. 
• Tạo động lực cho nhân viên: Thay vì phần thưởng bằng tiền mặt hay hiện vật, nhân viên có thể hưởng lợi ngay từ chính hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, cụ thể là nguồn lợi nhuận do cổ phiếu ESOP mang lại.
• Tăng giá trị cổ phiếu và nguồn vốn cho doanh nghiệp: Việc phát hành cổ phiếu ESOP giúp làm tăng nguồn vốn mới, tăng vốn điều lệ và góp phần tạo ra dòng tiền xoay vòng phục vụ nhu cầu hoạt động kinh doanh của công ty.

>> Xem thêm: Chứng khoán phái sinh là gì? Những quy định về đầu tư tránh rủi ro 

Căn cứ vào Điều 64, Nghị định 155/2020/NĐ-CP quy định về điều kiện phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho người lao động (cổ phiếu ESOP) như sau:

• Có kế hoạch phát hành cổ phiếu ESOP được Đại hội đồng cổ đông chấp thuận và thông qua.
• Tổng số cổ phiếu ESOP phát hành trong mỗi 12 tháng không được vượt quá 5% tổng số cổ phiếu đang lưu hành của công ty.
• Các nội dung như chính sách về tiêu chuẩn người lao động được tham gia, nguyên tắc xác định số cổ phiếu được phân phối cho từng đối tượng, thời gian cụ thể phải được Đại hội đồng cổ đông thông qua, hoặc ủy quyền cho Hội đồng quản trị thông qua.
• Đối với công ty phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động từ nguồn vốn chủ sở hữu thì nguồn vốn này phải dựa trên báo cáo tài chính kỳ gần nhất đã được tổ chức kiểm toán thông qua.
• Tổng giá trị các nguồn được dùng để phát hành cổ phiếu thưởng không được thấp hơn tổng giá trị vốn cổ phần tăng thêm.
• Nếu đối tượng người lao động là nhà đầu tư nước ngoài thì phải đảm bảo tỷ lệ sở hữu nước ngoài theo quy định của pháp luật Việt Nam.
• Cổ phiếu ESOP bị hạn chế chuyển nhượng trong tối thiểu là 1 năm kể từ ngày kết thúc đợt phát hành.
• Việc phát hành cổ phiếu ESOP để tăng vốn điều lệ phải được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chấp thuận.

>> Xem thêm: Top 10 cuốn sách chứng khoán hay nhất, dạy làm giàu cho người mới 

Bên cạnh những lợi ích mang lạikể trên, cổ phiếu ESOP cũng tiềm ẩn những rủi ro sau:

• Phát hành cổ phiếu ESOP với tần suất cao gây loãng cổ phiếu

Trên thực tế, nguồn tài chính được sử dụng để phát hành cổ phiếu ESOP là từ tài sản của doanh nghiệp. Nói một cách dễ hiểu, nguồn này được lấy từ các cổ đông khác và chia lại cho người lao động trong công ty. Nếu việc phát hành ESOP diễn ra thường xuyên với tần suất cao sẽ dẫn đến hiện tượng tổng số cổ phiếu của công ty tăng nhanh hơn mức tăng trưởng thực tế. Điều này gây loãng cổ phiếu và tạo tâm lý e ngại, dè chừng từ các nhà đầu tư bên ngoài.

• Khó khăn trong việc quản trị

Nếu việc phát hành cổ phiếu ESOP không được thực hiện một cách minh bạch, chặt chẽ thì rất dễ xảy ra xung đột lợi ích trong nội bộ doanh nghiệp. Bên cạnh đó, đây cũng là “kẽ hở” để một số cá nhân thực hiện việc trục lợi, tăng tỷ lệ chiếm hữu không lành mạnh trong tài sản chung của công ty. Trong trường hợp xấu nhất, hình thức này còn trở thành “ngòi nổ” cho những mâu thuẫn ở ban lãnh đạo, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sự vận hành và tình hình hoạt động của toàn doanh nghiệp.

• Gây áp lực về hiệu quả kinh doanh cho doanh nghiệp

Khi người lao động trở thành cổ đông thông qua cổ phiếu ESOP, họ có mối quan tâm trực tiếp đến sự thành công của công ty. Điều này tạo ra áp lực cho ban lãnh đạo phải đảm bảo công ty hoạt động hiệu quả để giá trị cổ phiếu ESOP tăng lên, đáp ứng kỳ vọng của người lao động và duy trì động lực làm việc của họ.

• Lợi nhuận cổ phiếu ESOP phụ thuộc vào sự phát triển của công ty

Trong trường hợp công ty phá sản hoặc làm ăn thất bại, nhân viên sẽ bị mất số tiền mà mình đã bỏ ra để mua cổ phiếu ESOP, đồng thời không có được số tiền thưởng mà đáng lẽ họ được nhận.
>> Xem thêm: Hướng dẫn cách chơi chứng khoán cho người mới hiệu quả, nhanh chóng 

Việc phát hành cổ phiếu ESOP có thể gây ảnh hưởng đến các cổ đông hoặc nhà đầu tư trên các phương diện sau:

• Nguồn lợi nhuận thu về có thể bị giảm do sự pha loãng cổ phiếu khi tổng số cổ phiếu tăng quá nhanh, không phù hợp với tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp.
• Sau khi hết thời gian hạn chế chuyển nhượng, một lượng lớn cổ phiếu ESOP sẽ được đẩy ra thị trường. Điều này gây ảnh hưởng tiêu cực đến tình hình giá cổ phiếu của doanh nghiệp.

Theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, việc phát hành cổ phiếu ESOP sẽ đạt hiệu quả cao và giảm thiểu rủi ro khi thỏa mãn đồng thời 2 yếu tố:

• Việc phát hành cổ phiếu ESOP phải phù hợp với tốc độ tăng trưởng và tình hình kinh doanh của doanh nghiệp.
• Các quy định và điều kiện liên quan đến cổ phiếu ESOP phải phù hợp, minh bạch, chặt chẽ.

>> Xem thêm: Các thuật ngữ chứng khoán mà nhà đầu tư mới cần phải nắm 

Nhà đầu tư có nên mua cổ phiếu ESOP không?

Cổ phiếu ESOP là cổ phiếu được phát hành dành riêng cho nhân viên, người lao động trong nội bộ công ty. Tuy nhiên, tùy vào quy định riêng của từng doanh nghiệp mà cổ phiếu này được phép tự do chuyển nhượng hoặc không được phép bán ra bên ngoài. 

Nếu bạn là một nhà đầu tư thông thường thì cổ phiếu ESOP không phải là lựa chọn lý tưởng bởi những ràng buộc phức tạp xung quanh loại cổ phiếu này. Trong trường hợp muốn đầu tư, bạn nên tìm hiểu kỹ về các yếu tố liên quan để tránh bị thao túng hay mâu thuẫn lợi ích.

Phát hành cổ phiếu ESOP có ảnh hưởng đến giá cổ phiếu không?

Ngay thời điểm phát hành, cổ phiếu ESOP có thể không gây ảnh hưởng nhiều đến giá cổ phiếu. Tuy nhiên sau khi hết thời gian hạn chế chuyển nhượng, việc một lượng lớn cổ phiếu ESOP được tung ra thị trường với mức giá rẻ hơn có thể làm giảm giá cổ phiếu chung. 

Cổ phiếu ESOP có bán được không?

Theo quy định của pháp luật Việt Nam, cổ phiếu ESOP bị hạn chế chuyển nhượng trong ít nhất 1 năm. Sau thời gian này, cổ phiếu ESOP có thể được bán bình thường trên thị trường chứng khoán. Pháp luật không quy định cụ thể về đối tượng nhận chuyển nhượng cổ phiếu ESOP nhưng phải đảm bảo tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài không được quá 50% (hoặc theo một tỷ lệ khác được Việt Nam công nhận).

>> Xem thêm:

• Ứng trước tiền bán chứng khoán là gì? Lãi suất bao nhiêu?
• Nên lướt sóng ngắn hạn hay đầu tư chứng khoán dài hạn?
• Top 10 app đầu tư chứng khoán uy tín trên thị trường hiện nay 

Bạn là một nhà đầu tư hoàn toàn mới và muốn thử sức đầu tư chứng khoán một cách an toàn? Hãy thử ngay Tài khoản chứng khoán trên ứng dụng Zalopay.! Tài khoản chứng khoán thuộc quyền sở hữu của Công ty Chứng khoán DNSE, được tích hợp trên ứng dụng Zalopay, giúp việc đầu tư chứng khoán trở nên dễ dàng và tiện lợi hơn bao giờ hết.

Cách mở Tài khoản chứng khoán như sau:

• Bước 1: Tải Zalopay về điện thoại. Truy cập ứng dụng, chọn biểu tượng “Tất cả”.
• Bước 2: Chọn biểu tượng “Chứng khoán”.
• Bước 3: Tại màn hình chính của TK chứng khoán, chọn “Đăng ký tài khoản".

• Bước 4: Kiểm tra và bổ sung thông tin chi tiết, bấm “Tiếp tục”.
• Bước 5: Nhập mã PIN Zalopay hoặc xác thực bằng sinh trắc học (Touch ID/ Face ID).
• Bước 6: Hoàn thành đăng ký và chờ kết quả.

Xem thêm hướng dẫn chi tiết cách mua và bán chứng khoán trên Zalopay TẠI ĐÂY.

Hy vọng rằng qua những thông tin bổ ích mà Zalopay chia sẻ, các bạn đã hiểu rõ hơn về cổ phiếu ESOP là gì cũng như những quy định liên quan đến loại cổ phiếu này. Đây là hình thức phát hành cổ phiếu mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp và người lao động, nhưng đồng thời cũng tiềm ẩn những rủi ro. Do đó, các doanh nghiệp cần phải xây dựng chiến lược và quy định chặt chẽ cho chính sách này.

Hy vọng rằng qua những thông tin bổ ích mà ZaloPay chia sẻ, các bạn đã hiểu rõ hơn về cổ phiếu ESOP là gì cũng như những quy định liên quan đến loại cổ phiếu này. Đây là hình thức phát hành cổ phiếu mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp và người lao động, nhưng đồng thời cũng tiềm ẩn những rủi ro. Do đó các doanh nghiệp cần phải xây dựng chiến lược và quy định chặt chẽ cho chính sách này.