Suy thoái kinh tế là gì? Những nguyên nhân và hậu quả mà suy thoái kinh tế mang lại

Suy thoái kinh tế là gì? Trong Kinh tế học vĩ mô, suy thoái kinh tế (Economic/Recession Downturn) được định nghĩa là sự suy giảm của tổng sản phẩm quốc nội thực tế (GDP). Hiểu một cách đơn giản, đây là tình trạng tụt giảm hoạt động kinh tế của cả nước. Thời gian để xác định suy thoái kinh tế là tình trạng suy giảm này phải kéo dài hai hoặc nhiều hơn hai quý liên tiếp trong năm. 

Theo đó, suy thoái kinh tế luôn là một bài toán khó mà mỗi quốc gia đều phải tìm ra lời giải để có cách khắc phục nhanh chóng. Bởi nếu để tình trạng này kéo dài thì có thể biến thành khủng hoảng kinh tế và tệ hơn là sự sụp đổ nền kinh tế. Hậu quả để lại chính là những bất ổn trong đời sống, công việc của mỗi người, gây ra sự tụt dốc thương mại toàn cầu. 

>> Xem thêm: Chính sách tiền tệ là gì? Vai trò của chính sách tiền tệ lên nền kinh tế

Nguyên nhân dẫn tới suy thoái kinh tế vẫn đang là vấn đề được các nhà lý thuyết và người làm chính sách tranh luận. Mặc dù đa số đều đồng tình rằng nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là sự kết hợp giữa yếu tố nội sinh theo chu kỳ và những cú sốc từ bên ngoài. Tuy nhiên, vẫn có rất nhiều tranh luận khác diễn ra giữa các học thuyết kinh tế để tìm ra nguyên nhân thực sự, cụ thể như sau:

• Chủ nghĩa Keynes: cho rằng các yếu tố ngoại sinh như: chiến tranh, thời tiết, giá dầu có thể là nguyên nhân dẫn đến suy thoái nhất thời (sự thiếu hụt tổng cầu tạm thời) hoặc sự tăng trưởng kinh tế ngắn hạn.
• Trường phái kinh tế học Áo: giữ cho mình quan điểm suy thoái kinh tế xuất hiện là do lạm phát cung cấp tiền tệ. Đặc biệt trường phái này đánh giá thời kỳ suy thoái chính là động lực tích cực kích thước cơ chế tự điều chỉnh tự nhiên của thị trường. Đồng thời, suy thoái sẽ giúp điều chỉnh lại động lực đang bị sử dụng không có hiệu quả tại giai đoạn lạm phát hoặc “tăng trưởng”.
• Thuyết Chu kỳ kinh doanh: lấy ví dụ hiện đại để giải thích cho nguyên nhân dẫn đến suy thoái kinh tế, cho rằng suy thoái là phản ứng tự nhiên khi thị trường xuất hiện nhiều cú sốc không lường trước được có ảnh hưởng tiêu cực đến với nền kinh tế.    
• Một số học thuyết khác: cho rằng suy thoái lại phụ thuộc vào yếu tố tài chính. Những thuyết học này cho rằng chính sự bùng nổ của tín dụng, cùng các rủi ro về tài chính trong thời gian nền kinh tế tăng trưởng chính là một sự thắt chặt của tín dụng trước thềm suy thoái.

>> Xem thêm: FDI là gì? Ưu nhược điểm và tác động của FDI đến GDP Việt Nam 

Định nghĩa suy thoái kinh tế nêu trên cũng một phần cho thấy tình trạng này xuất hiện khi có sự tụt giảm về hoạt động kinh tế nói chung và GDP nói riêng. Bên cạnh đó, suy thoái kinh tế còn được biểu hiện qua một số dấu hiệu cụ thể như sau:

• Việc làm: Ít việc làm hơn, nhiều doanh nghiệp ngừng tuyển dụng, thậm chí sa thải nhân viên, số lượng người thất nghiệp tăng cao. 
• Lạm phát: Tình trạng lạm phát tăng cao khiến giá cả leo thang, nhu cầu tiêu thụ của người tiêu dùng giảm, các nhà đầu cũng dè dặt hơn trong kinh doanh.
• Chi tiêu: Hệ quả của việc ít việc làm sẽ kéo đến khả năng chi tiêu sẽ giảm xuống, nhu cầu mua sắm sẽ tụt giảm khiến các doanh nghiệp không giữ vững doanh thu.
• Tiền lương: Việc thu nhỏ quy mô kinh doanh và tinh giản biên chế làm mức lương giảm đáng kể cho người lao động.
• Nợ xấu: Đối với cá nhân, tình trạng thất nghiệp nhiều, thiếu việc hay công việc chỉ thu về mức lương thấp hơn hóa đơn dẫn đến nợ nần tăng cao. Còn đối với Chính phủ, việc vay mượn tiền từ các nước khác do thiếu nguyên liệu sản xuất về lâu dài sẽ dẫn đến không kịp khôi phục nền kinh tế, cộng với những chuyển biến xấu sẽ gây suy thoái nền kinh tế.
• Bất động sản: Dựa theo ví dụ về sự sụt giảm của tỷ lệ thất nghiệp của Úc đạt 10% thì giá nhà có thể giảm tới 20%, điều này là tin xấu cho những ai chưa kịp trả khoản vay nhà.
• Tín dụng: Trong thời kỳ suy thoái kinh tế, ngân hàng sẽ thắt chặt hơn về vấn đề tín dụng do gia tăng rủi ro khi cho vay.
• Thị trường chứng khoán: Có tình trạng tụt dốc trong thời gian dài, các nhà đầu tư đổ xô nhau bán cổ phiếu vì chứng khoán sẽ mang lại lãi suất thấp trong thời kỳ suy thoái kinh tế.

>> Xem thêm:

• Sàn chứng khoán là gì? Top 4 sàn giao dịch chứng khoán uy tín nhất Việt Nam 
• Tiền là gì? Tìm hiểu chức năng và cách đo lường tiền tệ 

Chu kỳ kinh tế là những biến động của GDP thực tế, diễn ra theo quy trình 3 pha: Suy thoái - Phục hồi - Hưng thịnh. Trong đó, các hoạt động kinh tế sẽ trải qua quá trình biến động lên xuống, lặp lại theo vòng tuần hoàn.

Tuy nhiên, nhiều người lại chỉ quan tâm đến hai pha chính là suy thoái và phục hồi. Khi đó, nền kinh tế đang trong chu kỳ suy thoái có thể ảnh hưởng nghiêm trọng cho các doanh nghiệp đang hoạt động. Nền kinh tế sẽ phải gánh chịu những tổn thất và chi phí khổng lồ.

>> Xem thêm: Chỉ số CPI là gì? Cách tính chỉ số CPI chính xác nhất 

Suy thoái kinh tế xuất hiện sẽ dẫn tới những ảnh hưởng lớn về mặt kinh tế, cụ thể như sau:

• Tăng tỷ lệ thất nghiệp và các vấn đề xã hội: Mặc dù chính phủ sẽ luôn đưa ra các gói kích cầu cho nền kinh tế, những tác động của sự suy thoái sẽ làm gia tăng số người bị thất nghiệp. Ngay cả với những nước kém phát triển, nước đang phát triển cũng vẫn diễn ra tình trạng này. Điều này sẽ kéo theo các vấn đề khác liên quan đến chính trị, xã hội.
• Đồng tiền mất giá: Lạm phát sẽ tăng cao khiến cho đồng tiền mất giá một cách nghiêm trọng. Điều này chính là nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng kinh tế, không chỉ diễn ra ở một nước mà sẽ kéo theo thêm nhiều quốc gia khác thông qua các lĩnh vực hoạt động xuất - nhập khẩu.
• Thương mại toàn cầu tụt dốc: Thước cân cung - cầu đều bị giảm mạnh, các sản phẩm tiêu dùng cá nhân, khoản đầu tư cho các hoạt động sản xuất kinh doanh - sản xuất của các công ty cũng giảm sút. Điều này ảnh hưởng đến tình hình xuất nhập khẩu vật liệu, hàng hóa cơ bản. 
• Giá nguyên vật liệu thô giảm: Có thể thấy rõ nhất thông qua việc giá dầu giảm mạnh mỗi khi suy thoái kinh tế.
• Vận tải biển bị trì trệ: Do vấn đề không được thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu đường biển dẫn đến tình trạng ùn tắc, trì trệ, khiến hàng hóa các khan hiếm càng đắt đỏ thêm. Cộng thêm tình trạng các doanh nghiệp phải bù lỗ, đền bù hợp đồng đắt đỏ.
• Lãi suất ngân hàng giảm mạnh: Khi nền kinh tế trì trệ, Ngân hàng Trung ương sẽ không thể sử dụng sức mạnh tài chính để kích thích tăng trưởng nữa do việc này sẽ gây ra lạm phát. Các ngân hàng sẽ có lãi suất giảm mạnh khiến nhiều nhà đầu tư ồ ạt rút vốn.

>> Xem thêm: FED là gì? FED tác động đến nền kinh tế toàn cầu như thế nào? 

Có một vấn đề thú vị khi tìm hiểu về suy thoái kinh tế, đó chính là không phải thị trường toàn cầu đều sẽ bị ảnh hưởng theo chiều hướng đi xuống. Mặc dù cung - cầu đều sụt giảm, các hoạt động kinh doanh bị đình trệ nhưng vẫn có một số ngành nghề khó có thể cắt giảm hoàn toàn. Điều này có thể dễ dàng quan sát sự ổn định của các chỉ số thông qua bảng điện tử giao dịch chứng khoán. Theo đó, các lĩnh vực bạn có thể cân nhắc đầu tư khi diễn ra suy thoái kinh tế như:

• Hàng tiêu dùng thiết yếu: Thực phẩm, đồ uống, sản phẩm chăm sóc cá nhân,... luôn có nhu cầu ổn định ngay cả khi kinh tế khó khăn.
• Y tế: Dịch vụ chăm sóc sức khỏe, dược phẩm, thiết bị y tế thường ít bị ảnh hưởng bởi suy thoái.
• Tiện ích: Điện, nước, gas là những dịch vụ thiết yếu không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày.
• Phần mềm và dịch vụ đám mây: Các doanh nghiệp có xu hướng cắt giảm chi phí bằng cách chuyển sang sử dụng phần mềm và dịch vụ đám mây, tạo cơ hội tăng trưởng cho ngành này.
• An ninh mạng: Tội phạm mạng gia tăng trong thời kỳ suy thoái, khiến nhu cầu về an ninh mạng trở nên cấp thiết hơn.
• Công nghệ giáo dục: Học trực tuyến và các giải pháp công nghệ giáo dục khác có thể phát triển mạnh khi người dân tìm kiếm các lựa chọn học tập tiết kiệm chi phí hơn.

Lý do bạn nên đầu tư vào những ngành nghề thiết yếu kể trên, là bởi khi suy thoái kinh tế, nhu cầu con người sẽ giảm thiểu các hạng mục chi tiêu hưởng thụ xa xỉ. Thay vào đó, họ sẽ chỉ tập trung vào các hạng mục cần thiết cho sinh hoạt hàng ngày. Do vậy, đây chính là những gợi ý có thể sinh lời ổn định mà bạn có thể tham khảo nếu muốn đầu tư vào thời điểm suy thoái.. 

>> Xem thêm: Tỷ giá hối đoái là gì? Chính sách chế độ tỷ giá hối đoái của Đồng Việt Nam 

Suy thoái kinh tế thế giới khi đi qua luôn để lại những tổn hại lớn mà khó có thể quên được. Cùng Zalopay điểm lại những cuộc suy thoái kinh tế thế giới để nhìn lại chặng đường phát triển kinh tế trong những năm gần đây:

Cuộc đại suy thoái 1929 - 1933

Năm 1929 là thời điểm mà các sàn giao dịch vô cùng nhộn nhịp nhưng tình trạng thất nghiệp vẫn tăng và sản xuất thì giảm trên toàn cầu. Tổng GDP thế giới giảm đến 26% và tỉ lệ đầu cơ mặc định cao nhất là 15,4%.

Cuộc suy thoái năm 1980 - 1982

Năm 1980 xảy ra hai cuộc suy thoái lớn làm rung chuyển nền kinh tế cả thế giới. Sự kiện đầu tiên diễn ra do một phần thay đổi trong chế độ ở Iran và tình trạng giá dầu tăng mạnh. Sự kiện thứ hai bắt đầu từ năm 1981 và kéo dài đến 16 tháng ngay sau khi Cục Dữ Liệu Liên bang tăng lãi suất để ngăn chặn lạm phát. Tổng GDP giảm xấp xỉ 2,5% và tỷ lệ đầu cơ mặc định cao nhất khoảng 2%.

Cuộc suy thoái toàn cầu năm 2007 - 2009

Suy thoái năm 2007 vẫn là một nỗi ám ảnh tồi tệ nhất kể sau cuộc Đại suy thoái năm 1929. Thời điểm này, bất động sản dường như vỡ trận làm kìm hãm ngành tài chính, tín dụng và thế chấp. Ước tính GDP giảm 4,3% và tỷ lệ đầu cơ mặc định cao nhất là 4,1%.

Cuộc suy thoái năm 2020

Đại dịch COVID-19 đã gây ra một cuộc khủng hoảng chưa từng có tiền lệ của nền kinh tế thế giới. Tốc độ và độ sâu khác thường của giai đoạn suy thoái bắt đầu từ tháng 4/2020, khi tỷ lệ thất nghiệp tăng mạnh chưa từng thấy kể từ sau cuộc Đại khủng hoảng năm 1933. Lúc này, tổng cầu giảm do người dân chỉ ở nhà thay vì chi tiêu, kéo theo hoạt động kinh doanh giảm sút, GDP của hầu hết các quốc gia cũng bị ảnh hưởng tiêu cực.

Tính đến năm 2024, tuy có những dấu hiệu tích cực như chuỗi cung ứng dần ổn định và nhu cầu tiêu dùng tăng trở lại, song sự phục hồi kinh tế vẫn diễn ra không đồng đều giữa các quốc gia. Các vấn đề như lạm phát gia tăng, nợ công chồng chất và bất ổn địa chính trị tiếp tục đe dọa triển vọng tăng trưởng. Thế giới đang hướng tới một trạng thái "bình thường mới", nơi sự linh hoạt và thích ứng là chìa khóa để vượt qua những khó khăn kinh tế còn tồn tại.

>> Xem thêm: 10 tựa sách best seller về đầu tư tài chính giúp sinh lời hiệu quả 

Trên đây là một số thông tin liên quan đến suy thoái kinh tế, về những dấu hiệu, nguyên nhân và ảnh hưởng của hiện tượng này. Hy vọng qua bài viết trên, Zalopay đã giúp bạn biết suy thoái kinh tế là gì, nguyên nhân gây nên tình trạng này cũng như giúp bạn có thêm sự chuẩn bị khi gặp trường hợp này.