Chỉ số CPI là gì? Hướng dẫn tính chỉ số CPI chính xác nhất

CPI là gì?

CPI (được viết tắt từ cụm Consumer Price Index) là chỉ số giá tiêu dùng nhằm mục tiêu thể hiện mức giá tiêu thụ bình quân cho giỏ hàng hóa hay dịch vụ mà người tiêu dùng mua. Chỉ số CPI được tính theo phần trăm để biểu thị sự thay đổi của giá tiêu dùng theo thời gian. Đây là chỉ tiêu được dùng nhiều nhất để đánh giá mức giá và sự thay đổi của nó (gọi là lạm phát)

Sự thay đổi trong chỉ số CPI thường được dùng để thể hiện sự thay đổi trong giá tiêu dùng. CPI của một đất nước thể hiện giá tiêu dùng trong hàng hóa, dịch vụ hàng ngày của các hộ gia đình. Trong đó, bao gồm các lĩnh vực khác nhau như hàng hóa, giải trí, y tế, vận tải, quần áo, nhà ở, lương thực, thực phẩm,...

Ý nghĩa của chỉ số CPI đối với nền kinh tế

• CPI là thước đo mức độ lạm phát của một quốc gia. Chỉ số này có khả năng phản ánh được tính hiệu quả trong chính sách của quốc gia đó, thể hiện góc nhìn khái quát về sự thay đổi giá cả tiêu dùng. Khi CPI tăng thì mức giá trung bình cũng tăng và ngược lại. Đây là công cụ hỗ trợ đắc lực cho Chính phủ hay doanh nghiệp hoạch định chiến lược, chính sách phù hợp.
• CPI là công cụ cảnh báo sự thay đổi của giá tiêu dùng, từ đó có sự theo dõi và thay đổi về các chi phí sinh hoạt. Như vậy, đây là chỉ số cơ bản giúp nhanh chóng đưa ra các chính sách về kinh tế. Kiểm soát được sự thay đổi về giá tiêu dùng, giúp Chính phủ có những biện pháp và công cụ chính sách phù hợp và ổn định nền kinh tế.

Hướng dẫn cách tính chỉ số CPI chính xác nhất

Để tính được chỉ số CPI, trước tiên cần phải xác định được các yếu tố sau:

• Đầu tiên là xác định giỏ hàng hóa được tính toán thông qua những thống kế, điều tra xác định được giỏ hàng hàng hóa, dịch vụ mà một người tiêu dùng thường chi tiêu.
• Từ giỏ hàng trên, bắt đầu tính toán giá cả sản phẩm: Xác định tất cả giá trị của các hàng hóa trong giỏ hàng ở từng thời điểm.
• Cuối cùng, tiến hành tính toán tổng chi phí của giỏ hàng bằng cách nhân giá cả cho số lượng của từng loại hàng hóa.

Cụ thể, chỉ số giá tiêu dùng CPI được tính theo công thức như sau:

Trong đó:

• Năm cơ sở là năm bất kỳ theo chu kỳ 5 - 7 năm
• t: là thời kỳ được tính CPI

Ví dụ cụ thể trong trường hợp muốn tính CPI của một nước trong năm 2022 với năm cơ sở được chọn là năm 2017 theo chu kỳ 5 năm.

CPI = (Chi phí mua giỏ hàng hóa thời điểm 2022/Chi phí mua giỏ hàng hóa thời điểm 2017) x 100

Những hạn chế khi tính chỉ số CPI

CPI không thể hiện được sự thay đổi chất lượng hàng hóa

Trong trường hợp người tiêu dùng có xu hướng sử dụng đơn vị tiền tệ mua được số lượng sản phẩm nhiều hơn khi có sự xuất hiện của hàng hóa mới. Vì thế, chỉ số CPI không thể hiện được sức mua gia tăng của đơn vị tiền tệ dẫn đến việc CPI sẽ đánh giá mức giá trị cao hơn so với thực tế.

CPI không phản ánh được sự xuất hiện của hàng hóa mới.

Để tính chỉ số CPI, giỏ hàng hóa cố định thường được sử dụng nên khi có thêm hàng hóa mới thì một đơn vị tiền tệ có thể mua được nhiều sản phẩm hơn. Do đó, CPI  không được phản ánh sức mua của đồng tiền mà chỉ đánh giá mức giá cao hơn thực tế.

CPI không thể hiện độ lệch thay thế

Với cách tính dựa vào giỏ hàng cố định nên khi tất cả mặt hàng trong giỏ hàng đều tăng giá thì người tiêu dùng sẽ có xu hướng hạn chế tiêu dùng các mặt hàng này hơn. Đồng thời, họ sẽ chuyển sang tiêu dùng các sản phẩm có mức giá thấp hơn. Vì vậy, chỉ số CPI đã phản ánh giá cao hơn so với mức giá thực tế.

Mối liên hệ giữa chỉ số CPI và tỷ lệ lạm phát

CPI như một thước đo tương đối thể hiện sự thay đổi của giá tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ trong đời sống của người dân. Do đó, Chính phủ dựa vào chỉ số giá tiêu dùng để theo dõi sự biến động trong chi tiêu sinh hoạt hằng ngày của người dân trong từng khoảng thời gian cụ thể. Nếu CPI tăng cao có nghĩa là mức giá bình quân của hàng hóa, dịch vụ đang tăng và ngược lại.

Chỉ số CPI là công cụ đo lường mức lạm phát của nền kinh tế của một quốc gia trong khoảng thời gian nhất định. Sự Biến động của CPI giúp xác định tỷ lệ lạm phát đang trong xu hướng tăng hay giảm:

• Trong trường hợp CPI tăng thì có nghĩa là tỷ lệ lạm phát cũng đang gia tăng.
• Trong trường hợp CPI giảm thì tức là tỷ lệ lạm phát đang được kiểm soát.

Cập nhật mới nhất về chỉ số CPI Việt Nam 

Theo công bố từ Tổng cục Thống kê, bình quân 10 tháng đầu năm 2022, CPI Việt Nam đã tăng 2,89% so với cùng kỳ năm 2021. Đồng thời lạm phát cơ bản đạt mức tăng 2,14%. Trong đó, so với tháng 9 thì CPI tháng 10/2022 đạt mức tăng 0,15%. Trong số 11 nhóm hàng hóa, dịch vụ tiêu dùng thì có 9 nhóm hàng hóa tăng giá và có 2 nhóm hàng hóa giảm giá.

Theo số liệu thống kê, lạm phát cơ bản tháng 10/2022 tăng 0,45% so với tháng 9 và tăng 4,47% so với cùng kỳ năm 2021, việc có mức tăng trên chủ yếu là do tác động của giá xăng dầu thế giới. 

Lạm phát cơ bản tăng 2,14% trong bình quân 10 tháng đầu năm 2022 so với cùng kỳ năm ngoài. Thấp hơn mức CPI bình quân chung (tăng 2,89%). Sự thay đổi giá tiêu dùng chủ yếu do tác động của giá xăng dầu thế giới và giá lương thực, thực phẩm.

Như vậy, bài viết trên ZaloPay đã giúp bạn tìm hiểu và giải đáp thắc mắc “Chỉ số CPI là gì?”, những đặc điểm, cách tính và ý nghĩa của chỉ số tiêu dùng đối với nền kinh tế. Hy vọng đây sẽ là những thông tin hữu ích giúp bạn nâng cao kiến thức về kinh tế - tài chính.