Chứng khoán là gì? Phân loại chứng khoán hiện nay

Chứng khoán là gì?

Chứng khoán là tài sản hoặc bằng chứng xác nhận quyền sở hữu hợp pháp  đối với tài sản hoặc một phần vốn của công ty/ tổ chức niêm yết đã phát hành. Chứng khoán có thể là bút toán ghi sổ, chứng chỉ hoặc dữ liệu điện tử. Chứng khoán được xem như một giá trị tài chính có thể mua/bán trên thị trường.

Xem thêm: Nhận quà hóa đơn cực chất khi đầu tư chứng khoán trên ZaloPay

Các loại cổ phiếu theo Luật Chứng khoán bao gồm những gì?

1. Cổ phiếu

Cổ phiếu được ví như "chìa khóa" mở ra cánh cửa quyền lực và lợi nhuận đối với nhà đầu tư. Khi sở hữu cổ phiếu, nhà đầu tư trở thành cổ đông, đồng nghĩa với việc họ có quyền tham gia vào các hoạt động quan trọng của doanh nghiệp như Đại hội đồng cổ đông, bầu cử ban lãnh đạo, biểu quyết các vấn đề trọng đại. Hơn nữa, cổ đông còn được hưởng lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp thông qua cổ tức và chia lợi nhuận.

Xem thêm: Hướng dẫn cách chơi chứng khoán cho người mới hiệu quả, nhanh chóng thu lợi nhuận

2. Trái phiếu

Khi mua trái phiếu, nhà đầu tư bản chất là đang cho doanh nghiệp hoặc chính phủ vay tiền, và nhận lại khoản lãi suất đều đặn theo thỏa thuận. So với cổ phiếu, trái phiếu được đánh giá là kênh đầu tư an toàn hơn bởi mức độ rủi ro thấp hơn. Tuy nhiên, lợi nhuận từ trái phiếu thường thấp hơn so với cổ phiếu.

Xem thêm: Trái phiếu doanh nghiệp là gì? Những lưu ý cho nhà đầu tư khi mua trái phiếu doanh nghiệp

3. Chứng chỉ quỹ

Chứng chỉ quỹ là lựa chọn phù hợp cho nhà đầu tư không có nhiều thời gian hoặc kiến thức để tự nghiên cứu và đầu tư. Khi mua chứng chỉ quỹ, nhà đầu tư ủy quyền cho công ty quản lý quỹ đầu tư thay mặt mình sử dụng vốn để đầu tư vào các chứng khoán khác nhau. Nhờ vậy, nhà đầu tư có thể hưởng lợi từ chuyên môn và kinh nghiệm của các nhà quản lý quỹ chuyên nghiệp.

4. Chứng quyền

Nhà đầu tư mua chứng quyền sẽ có quyền (nhưng không có nghĩa vụ) mua hoặc bán một số lượng nhất định cổ phiếu với giá đã xác định trước trong thời gian cụ thể. Chứng quyền mang lại cơ hội sinh lời cao cho nhà đầu tư, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro lớn do tính chất đòn bẩy cao.

Xem thêm: Đòn bẩy tài chính là gì? Vai trò của đòn bẩy tài chính trong chứng khoán và cách tính

5. Chứng quyền có bảo đảm

Tương tự như chứng quyền, chứng quyền có bảo đảm cũng mang đến cho nhà đầu tư quyền mua hoặc bán chứng khoán cơ sở với giá đã xác định trước. Tuy nhiên, điểm khác biệt là chứng quyền có bảo đảm có tài sản đảm bảo, giúp giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư.

6. Quyền mua cổ phần

Quyền mua cổ phần mang đến cho cổ đông hiện hữu cơ hội gia tăng tỷ lệ sở hữu trong doanh nghiệp. Khi mua quyền mua cổ phần, cổ đông sẽ có quyền mua một số lượng nhất định cổ phiếu mới của công ty với giá đã xác định trước. Điều này giúp cổ đông tăng cường quyền lực và lợi ích của họ trong doanh nghiệp.

7. Chứng chỉ lưu ký

Chứng chỉ lưu ký là bằng chứng xác nhận quyền sở hữu đối với chứng khoán đã được lưu ký tại tổ chức lưu ký. Việc lưu ký chứng khoán giúp nâng cao tính minh bạch và an toàn cho giao dịch chứng khoán, đồng thời giúp nhà đầu tư dễ dàng quản lý danh mục đầu tư của mình.

8. Chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính phức tạp, đòi hỏi nhà đầu tư có kiến thức và kinh nghiệm chuyên sâu. Chứng khoán phái sinh bao gồm các hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, cho phép nhà đầu tư đầu tư vào biến động giá của tài sản cơ sở trong tương lai. Chứng khoán phái sinh mang lại cơ hội sinh lời cao, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro rất lớn do tính chất đòn bẩy cao và biến động mạnh của thị trường.

Lợi nhuận từ đầu tư chứng khoán tới từ đâu?

Dưới đây là 3 loại lợi nhuận phổ biến nhất khi tham gia thị trường chứng khoán: 

1. Lợi nhuận đầu tư chứng khoán từ chênh lệch giữa giá mua và giá bán 

Dưới đây là 3 loại lợi nhuận phổ biến nhất khi tham gia thị trường chứng khoán: 

1. Lợi nhuận đầu tư chứng khoán từ chênh lệch giữa giá mua và giá bán 

Lợi nhuận mà nhà đầu tư nhận được là chênh lệch giữa giá mua và giá bán. Chúng được tính như sau: 

Nếu giá bán thấp hơn giá mua, lợi nhuận âm nghĩa là nhà đầu tư thua lỗ. Ngược lại, nếu giá bán cao hơn giá mua thì nhà đầu kiếm được lời. Ngoài ra, thuế và phí giao dịch cũng phụ thuộc vào công ty đầu tư mà bạn mở tài khoản giao dịch và công ty môi giới của bạn. Mức lợi nhuận này được hiển thị trực tiếp trong mục tài sản mà nhà đầu tư không cần phải tính toán.

2. Lợi nhuận trái tức

Khi mua trái phiếu, các nhà đầu tư là chủ nợ của doanh nghiệp/ công ty. Do đó thu nhập từ trái phiếu là tiền lãi mà công ty trả hàng năm. Mức trái tức mà nhà đầu tư nhận được không phụ thuộc vào kết quả hoạt động kinh doanh của công ty mà được công khai khi phát hành.

Xem thêm: Lợi tức là gì? Tất tần tật kiến thức về lợi tức cho nhà đầu tư mới

3. Lợi nhuận cổ tức

Cổ tức là khoản lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp/ công ty trả cho mỗi cổ phần bằng tiền mặt hoặc tài sản khác. 

Xem thêm: Giờ giao dịch chứng khoán tại các sàn giao dịch phổ biến ở Việt Nam

Thị trường chứng khoán là gì?

Thị trường chứng khoán là nơi mua bán các loại chứng khoán, chủ yếu là cổ phiếu của các công ty. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối doanh nghiệp và nhà đầu tư. Doanh nghiệp huy động vốn bằng cách phát hành cổ phiếu lần đầu tiên trên thị trường sơ cấp. Sau đó, cổ phiếu được giao dịch tự do giữa các nhà đầu tư trên thị trường thứ cấp.

Thị trường chứng khoán hoạt động như thế nào?

Ngày nay, hoạt động giao dịch chứng khoán được tự động hóa hoàn toàn trên các nền tảng trực tuyến. Các nhà đầu tư có thể dễ dàng mua bán cổ phiếu đã niêm yết trên sàn thông qua hệ thống giao dịch điện tử và các công ty môi giới được cấp phép.

Hoạt động thị trường chứng khoán bao gồm nhiều quy trình:

• Chào bán: Doanh nghiệp phát hành cổ phiếu ra công chúng để huy động vốn.
• Niêm yết: Cổ phiếu được chấp nhận giao dịch trên sàn giao dịch chứng khoán.
• Giao dịch: Nhà đầu tư mua bán cổ phiếu thông qua hệ thống điện tử và môi giới.
• Kinh doanh: Các tổ chức cung cấp dịch vụ môi giới, tư vấn đầu tư, lưu ký chứng khoán...
• Đầu tư: Nhà đầu tư mua cổ phiếu với mục tiêu sinh lời.
• Công bố thông tin: Doanh nghiệp niêm yết có nghĩa vụ công bố thông tin minh bạch cho nhà đầu tư.
• Quản trị: Công ty đại chúng tuân thủ quy định về quản trị công ty.

Xem thêm: Đầu tư chứng khoán ngắn hạn là gì? So sánh giữa đầu tư chứng khoán ngắn hạn và dài hạn

Nguyên tắc hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán

Theo Điều 5 Luật Chứng khoán 2019, hoạt động thị trường chứng khoán Việt Nam tuân thủ 4 nguyên tắc cốt lõi sau:

• Tôn trọng quyền và tự do: Bảo vệ quyền sở hữu, tự do giao dịch, đầu tư, kinh doanh dịch vụ chứng khoán.
• Công bằng, minh bạch, công khai: Mọi hoạt động minh bạch, thông tin đầy đủ, chính xác, kịp thời.
• Bảo vệ nhà đầu tư: Quyền lợi được bảo vệ, nhà đầu tư được cung cấp đầy đủ thông tin để đưa ra quyết định sáng suốt.
• Tự chịu trách nhiệm về rủi ro: Nhà đầu tư tự chịu trách nhiệm, tổ chức kinh doanh dịch vụ chứng khoán có trách nhiệm tư vấn, cảnh báo rủi ro đầy đủ, chính xác.

Bốn nguyên tắc này tạo nền tảng cho một thị trường chứng khoán lành mạnh, minh bạch và hiệu quả, góp phần thu hút nhà đầu tư, thúc đẩy nền kinh tế phát triển.

Đặc điểm của chứng khoán

Tính thanh khoản cao

Chứng khoán là công cụ pháp lý xác nhận quyền và lợi ích của nhà đầu tư, có thể được mua bán, trao đổi, tặng, thừa kế hoặc đem bảo đảm. Giao dịch diễn ra trên thị trường chứng khoán cụ thể, nhà đầu tư dễ dàng chuyển đổi chứng khoán thành tiền mặt thông qua môi giới. Vậy nên, tính thanh khoản cao giúp thị trường hấp dẫn, nhà đầu tư linh hoạt trong việc chuyển đổi tài sản.

Tính rủi ro cao

Giá trị chứng khoán phụ thuộc vào nhiều yếu tố như hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp, tâm lý và kỹ năng nhà đầu tư. Và biến động giá có thể xảy ra bất kỳ lúc nào, ảnh hưởng đến lợi nhuận hoặc gây thua lỗ cho nhà đầu tư. Họ cần có kiến thức, kỹ năng và chấp nhận rủi ro để đầu tư hiệu quả.

Xem thêm: Lướt sóng chứng khoán là gì? Kinh nghiệm lướt sóng an toàn và hiệu quả cho nhà đầu tư

Tính sinh lời tốt

Thị trường chứng khoán mang đến tiềm năng sinh lời cao so với các kênh đầu tư truyền thống. Lợi nhuận đến từ cổ tức, chênh lệch giá mua bán, hoặc tham gia vào các hoạt động sáp nhập, mua bán doanh nghiệp. Tuy nhiên, lợi nhuận đi kèm với rủi ro, đòi hỏi nhà đầu tư có chiến lược đầu tư phù hợp.

Các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động và thị trường chứng khoán theo Luật Nhà nước

Điều 12, chương I, Luật 54/2019/QH14 về chứng khoán quy định một số nội dung liên quan đến các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động và thị trường chứng khoán cụ thể như sau:

• Gian lận, lừa đảo:
  • Cung cấp thông tin sai lệch, che giấu thông tin quan trọng gây hiểu lầm về thị trường, doanh nghiệp, ảnh hưởng đến hoạt động chào bán, niêm yết, giao dịch chứng khoán.
  • Sử dụng thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán nhằm trục lợi cho bản thân hoặc người khác.
  • Tung tin đồn thất thiệt, thao túng giá chứng khoán để trục lợi.
• Kinh doanh trái phép:
  • Hoạt động kinh doanh chứng khoán, cung cấp dịch vụ đầu tư mà không được cấp phép, giấy chứng nhận theo quy định.
  • Sử dụng tài khoản, tài sản của khách hàng trái phép, lạm dụng tín nhiệm để chiếm đoạt tài sản.
  • Cho người khác mượn tài khoản giao dịch chứng khoán hoặc đứng tên sở hữu chứng khoán nhằm thao túng giá.
  • Tổ chức thị trường giao dịch chứng khoán vi phạm quy định của pháp luật.
• Các hành vi khác:
  • Sử dụng nhiều tài khoản để mua bán chứng khoán nhằm tạo cung cầu giả tạo.
  • Lôi kéo người khác mua bán chứng khoán để thao túng giá.

Các thuật ngữ trong chứng khoán

Một số thuật ngữ mà các nhà đầu tư mới cần nắm trước khi giao dịch cổ phiếu như:

• Cổ phần: Vốn của một công ty được chia thành nhiều phần bằng nhau được gọi là cổ phần. 
• Cổ phiếu: Chứng chỉ do một công ty phát hành để xác nhận quyền sở hữu cổ phần của người nắm giữ cổ phần. 
• Cổ phiếu phổ thông: Người nắm giữ cổ phiếu này có quyền biểu quyết  với các quyết định quan trọng của công ty và có quyền được chia cổ tức hoặc không.
• Cổ phiếu ưu đãi biểu quyết: Người nắm giữ cổ phiếu này có quyền biểu quyết nhiều hơn so với cổ phiếu phổ thông. Quyền biểu quyết sẽ được quyết định bởi quy định của công ty.
• Cổ phiếu ưu đãi cổ tức: Những cổ phiếu này được trả cổ tức cao hơn cổ phiếu phổ thông hoặc ở mức giá ổn định. 
• Cổ phiếu ưu đãi hoàn lại: Cổ phiếu này được công ty mua lại theo yêu cầu của chủ sở hữu hoặc theo các điều khoản quy định của công ty đối với cổ phiếu này.
• Cổ đông: Là những người nắm giữ và có quyền sở hữu cổ phiếu của công ty.
• Cổ tức: Là khoản lợi nhuận mà cổ đông nhận được hàng năm từ cổ phần đã sở hữu. Cổ tức được chia hàng năm bao gồm cổ tức thưởng và cổ tức cố định. 
• Cổ tức cố định: là hình thức trả cổ tức mang tính chất cố định và không bị phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của doanh nghiệp 
• Cổ tức thưởng: Phụ thuộc vào hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp. 
• Trái phiếu: Là loại chứng khoán xác nhận nghĩa vụ thanh toán của công ty phát hành trái phiếu. 
• Đường MA - Đường trung bình trượt: MA (Moving Average) là đường trung bình động thể hiện sự biến động hay xu hướng giá cổ phiếu thay đổi như thế nào trong một khoảng thời gian. 

Xem thêm: EPS là gì? Cách tính chỉ số EPS trong chứng khoán chuẩn nhất

Hành trang cần có cho nhà đầu tư trước khi tham gia thị trường chứng khoán

Trước khi tham gia đầu tư chứng khoán, các nhà đầu tư cần chuẩn bị như sau:

• Vốn đầu tư: Các nhà đầu tư cần phải tự huy động một số vốn nhất định, số vốn phụ thuộc vào số lượng tài sản sở hữu, mức độ rủi ro và lợi nhuận mong muốn đạt được.
• Kiến thức chứng khoán: Thị trường chứng khoán là một kênh đầu tư sinh lời cao và nhanh. Tuy nhiên, lợi nhuận cao luôn tỉ lệ thuận với rủi ro cao. Vì vậy, việc trau dồi kiến ​​thức về chứng khoán là vô cùng cần thiết. 
• Thiết bị hỗ trợ: Khi đầu tư chứng khoán thì tối thiểu bạn phải sở hữu điện thoại thông minh, máy tính bảng hoặc máy tính xách tay. Các thiết bị này giúp nhà đầu tư luôn cập nhật thông tin thị trường và có thể thực hiện giao dịch. 
• Thông tin thị trường: Đây là yếu tố không thể thiếu trong quá trình đầu tư chứng khoán. Ngày nay, nhờ sự tiến bộ của công nghệ, nguồn thông tin dành cho các nhà đầu tư là vô cùng đa dạng. Trước khi bắt đầu, các nhà đầu tư nên được cập nhật các nguồn thông tin chính xác, đa chiều và chuyên sâu từ các nhà đầu tư đi trước hoặc tìm hiểu kỹ thông tin tài chính quan trọng của các doanh nghiệp/ công ty muốn đầu tư.

Trên đây là những thông tin về chứng khoán là gì, đầu tư chứng khoán là gì mà ZaloPay muốn chia sẻ đến các bạn. Đầu tư chứng khoán là kênh sinh lời hấp dẫn mà bạn có thể cân nhắc. Tuy nhiên, bạn phải chuẩn bị kiến ​​thức, kỹ năng, nguồn vốn và tâm lý vững để đầu tư an toàn và hiệu quả.