Hội chứng tâm lý FOMO là gì? 9 cách vượt “bẫy” FOMO trong chứng khoán

Hiệu ứng FOMO là gì?

FOMO (Fear Of Missing Out) là hiệu ứng tâm lý khi một người lo sợ mình bỏ lỡ cơ hội hay lợi ích mà người khác đang có được. Người rơi vào trạng thái này thường cảm thấy bất an, luôn nghĩ rằng xung quanh ai cũng đạt được điều gì đó tốt đẹp còn mình thì không. Chính nỗi sợ ấy khiến họ vội vàng hành động để “đuổi kịp” đám đông, nhiều khi thiếu lý trí và dẫn đến những quyết định sai lầm.

Trong chứng khoán, FOMO thường xuất hiện khi nhà đầu tư thấy giá cổ phiếu tăng mạnh và sợ mất cơ hội sinh lời, từ đó lao vào mua dù chưa phân tích kỹ lưỡng.

>>> Tham khảo thêm:

• Chỉ số Dow Jones là gì? Cách ứng dụng chỉ số Dow Jones trong đầu tư chứng khoán
• Chỉ số VNIndex là gì? Hướng dẫn cách đọc biểu đồ VNIndex
• Đầu tư chứng khoán dài hạn là gì? Top cổ phiếu nên đầu tư dài hạnVNIndex

Hiện tượng FOMO trong chứng khoán là gì?

Trong chứng khoán, hiện tượng FOMO cũng dần trở nên quen thuộc hơn khi nó phản ánh chính xác tâm lý của nhiều nhà đầu tư khi tham gia vào các giao dịch. FOMO trong chứng khoán là hiện tượng khi bạn thấy cổ phiếu nào đó đang trên đà tăng giá mạnh mẽ thì lập tức sẽ có ý định mua ngay để kiếm lời. Bạn cho rằng các nhà đầu tư khác đang thu về lợi nhuận “khổng lồ” từ cổ phiếu đó mà chưa kịp suy xét về các yếu tố tác động khác, hay chính việc cổ phiếu đó tăng nhanh và mạnh như thế là do đâu, có ẩn chứa rủi ro gì không.

Hiểu đơn giản hơn, FOMO chính là cảm giác sợ trở thành người “tối cổ”, “kẻ đến sau” trong những cuộc chơi. FOMO trong chứng khoán thậm chí còn được coi là “cái bẫy” đối với hầu hết giới đầu tư, kể cả nhà đầu tư F0 hay những người giàu kinh nghiệm.

Ví dụ: Từ ngày 29/5, nhà nhà đầu tư vào cổ phiếu họ Apec khi thấy các phiên liên tục tăng trần và lo sợ bỏ mất cơ hội kiếm lời. Nhiều nhà đầu tư chấp nhận mua giá sát đỉnh để đua theo xu hướng đám đông mà không quan sát thị trường hay nguyên nhân giá cổ phiếu biến động. Kết quả là cổ phiếu của Apec đã nằm sàn vào đầu tháng 6 khiến nhiều người “sập bẫy”, trở nên hoảng loạn, bán tháo và thua lỗ nặng nề. 

>>> Tham khảo thêm một số thuật ngữ liên quan đến chứng khoán nên biết nếu có ý định đầu tư vào lĩnh vực này: Fibonacci là gì, CPI là gì, FDI là gì, Margin là gì, trái phiếu là gì, vốn điều lệ là gì, chứng quyền là gì, thanh khoản là gì,..

Tại sao nhà đầu tư lại dễ sa vào hiệu ứng FOMO trong chứng khoán?

Như đã nói, FOMO trong chứng khoán là hiệu ứng có tầm ảnh hưởng và có thể kéo theo lượng lớn các nhà đầu tư “sập bẫy”. Tìm ra nguyên nhân nhân chính sẽ giúp bạn hiểu rõ tại sao nhà đầu tư chứng khoán lại dễ bị tác động bởi hiệu ứng này đến vậy.

• Thiếu hiểu biết thị trường chứng khoán  và dễ cuốn theo số đông

Những nhà đầu tư F0 khi mới gia nhập thị trường thường chưa có đủ kiến thức, họ dễ bị tác động và ảnh hưởng bởi tâm lý số đông với mong muốn được “ăn theo”. Và đây cũng chính là lý do vì sao họ dễ bị FOMO giăng bẫy nhiều đến vậy. Cụ thể là, khi thấy người khác đua nhau đầu tư vào một cổ phiếu, họ sẵn sàng xuống tiền ngay mà không tìm hiểu nguyên nhân hay khi sàn đang xuống dốc, họ sẽ lưỡng lự và mất cơ hội đầu tư trong tương lai.

Xem thêm: Những cuốn sách về đầu tư chứng khoán hay nhất

• Do tâm lý sợ bỏ qua cơ hội

Tâm lý sợ bị bỏ lỡ là tâm lý chung của hầu hết chúng ta, đặc biệt trong chứng khoán - vốn là lĩnh vực đòi hỏi sự quyết đoán trong việc đưa ra quyết định. Đứng trước lựa chọn mua/bán hoặc không, nhà đầu tư có xu hướng sử dụng cảm tính nhiều hơn. Điều này khiến họ khó kiểm soát bản thân, không có được tầm nhìn dài hạn. 

• Do quá tự tin hoặc quá tự ti

Một số nhà đầu tư quá tin tưởng vào quyết định của bản thân, nhìn thị trường qua góc nhìn chủ quan nên dễ bị FOMO thao túng. Ngược lại, những người thiếu tự tin lại không dám giữ lập trường, chỉ chạy theo người khác. Cả hai thái cực này đều dễ dẫn đến sai lầm.

Xem thêm: Kinh nghiệm đầu tư cổ phiếu dành cho người mới bắt đầu

• Thất bại nhiều lần nên khao khát có chiến thắng

Sau nhiều lần thua lỗ, nhà đầu tư thường muốn “gỡ lại” bằng mọi giá. Khi gặp một cổ phiếu đang tăng, họ dễ dồn hết vốn với hy vọng bù đắp tổn thất. Nhưng chính sự chủ quan này khiến họ bỏ lỡ thời điểm chốt lời hợp lý và rơi vào vòng xoáy thua lỗ tiếp theo.

• Thiếu lộ trình rõ ràng cho dòng tiền đầu tư

Không có chiến lược và kế hoạch phân bổ vốn cụ thể khiến nhà đầu tư dễ bị tác động bởi những thông tin bên ngoài. Khi thiếu định hướng, họ thường hành động theo cảm xúc, dẫn đến hiệu quả đầu tư thấp.

• Ảnh hưởng từ tin tức và mạng xã hội

Trong kỷ nguyên số, tin đồn, group chat hay bài viết trên mạng xã hội có thể khiến tâm lý FOMO lan truyền cực nhanh. Nhiều nhà đầu tư vội vàng chạy theo xu hướng được chia sẻ mà quên mất việc tự phân tích, dẫn đến quyết định sai lầm.

Tham khảo thêm: 

• Nến Doji là gì? Cách giao dịch hiệu quả với mô hình nến Doji
• Sóng Elliott là gì? Ứng dụng lý thuyết sóng Elliott trong đầu tư
• Chính sách tài khóa là gì? Thực trạng chính sách tài khóa tại Việt Nam

Một số tác hại của tâm lý FOMO gây ra trong đầu tư chứng khoán có thể kế đến như:

• Gây lo lắng, bất an: Người đầu tư luôn sợ bị bỏ lỡ cơ hội, từ đó dễ đưa ra quyết định nóng vội, thiếu lý trí.
• Hành động cảm tính, bỏ qua chiến lược: Khi bị FOMO chi phối, nhiều người không còn bám sát kế hoạch giao dịch ban đầu, mà mua bán theo cảm xúc.
• Thua lỗ do mua đỉnh bán đáy: Đây là hệ quả phổ biến. Nhà đầu tư thường kỳ vọng cổ phiếu tiếp tục tăng giá mà không chốt lời đúng lúc, đến khi giảm mạnh thì trở tay không kịp.
• Mất cơ hội dài hạn: Chạy theo xu hướng ngắn hạn khiến nhà đầu tư bỏ qua các mã cổ phiếu tiềm năng, có giá trị thực sự cho chiến lược lâu dài.
• Ảnh hưởng tâm lý lâu dài: Liên tục “sập bẫy” FOMO khiến nhiều người rơi vào trạng thái stress, mất niềm tin vào thị trường và dễ bỏ cuộc.

>>> Xem thêm:

• Chứng khoán phái sinh là gì? Những quy định về đầu tư tránh rủi ro
• Quỹ ETF là gì? Tổng hợp các quỹ ETF phổ biến nhất tại Việt Nam
• Chi phí cơ hội là gì? Ví dụ - Cách áp dụng trong đầu tư và cuộc sống

Sau khi đã hiểu FOMO là gì trong chứng khoán, điều quan trọng là học cách kiểm soát tâm lý và đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt. Dưới đây là 9+ cách giúp bạn thoát khỏi “bẫy” FOMO:

• Tỉnh táo và kiên định với mục tiêu

Nhà đầu tư phải thực sự tỉnh táo và kiên định trước các biến động trên thị trường. Cần xác định và chọn lọc nguồn thông tin tiếp nhận, hạn chế tiếp nhận những thông tin thiếu căn cứ vững chắc. Nhà đầu tư nên đọc các thông tin chính thống, phân tích và nhìn nhận toàn diện vấn đề trước khi đưa ra quyết định đầu tư.

Đặc biệt nên kiên định với những chiến lược ban đầu từ bản thân đã vạch sẵn. Kế hoạch có thể sẽ thay đổi ít nhiều nhưng không đồng nghĩa với việc “gió chiều nào theo theo chiều đó”.

• Đề ra chiến lược rõ ràng

Chiến lược đầu tư thông minh sẽ giúp nhà đầu tư thoát khỏi “bẫy” FOMO và có những giải pháp tối ưu nhất nếu thị trường có biến động mạnh. Đầu tiên, chủ đầu tư nên xác định mức “an toàn” của bản thân. Điều này gồm giới hạn vốn có thể chịu đựng là bao nhiêu, mục tiêu hướng đến ngắn hạn hay dài hạn rồi sau đó xây dựng chiến lược và những nguyên tắc cụ thể. Nhà đầu tư F0 có thể lựa chọn những doanh nghiệp có mức tăng trưởng ổn định hàng năm, hàng quý và sau đó mua cổ phiếu lúc giảm hay đang đà tăng và bán bất cứ khi nào được giá. Tuy nhiên, cần có tính kỷ luật để luôn tuân thủ quy tắc đặt ra trước đó và đảm bảo an toàn.

Nếu bạn là “chiến binh mới”, chưa có quá nhiều kinh nghiệm trên thị trường có thể “nhập môn” chứng khoán cùng Tài Khoản Chứng Khoán trên Zalopay. Đây là sản phẩm của Công ty Chứng khoán DNSE, tích hợp ngay trên ứng dụng Zalopay. Quy trình đăng ký đơn giản và nhanh chóng, người dùng có thể bắt đầu đầu tư chỉ từ 01 cổ phiếu. Qua đó có thể đảm bảo quá trình đầu tư ít rủi ro tài chính, dần dần làm quen và học hỏi cách đầu tư thực tế thông qua hành động thực chiến. Tải ứng dụng Zalopay và bắt đầu trải nghiệm đầu tư ngay nhé!

Xem hướng dẫn chi tiết: Cách đăng kí và mua, bán chứng khoán trên Zalopay

• Tích luỹ vốn hiểu biết về thị trường chứng khoán

Giống như bất cứ lĩnh vực đầu tư nào, chứng khoán đòi hỏi nhà đầu tư phải không ngừng học hỏi để hiểu hơn về thị trường và doanh nghiệp. Cụ thể là, nhà đầu tư cần nắm rõ biến động, xu hướng hay những tình huống “mua đỉnh bán đáy” trên thị trường, đồng thời cũng phải quan sát hoạt động doanh nghiệp có đang tăng trưởng ổn định hay có phốt nào không. Những kiến thức được tích góp là “kim chỉ nam” giúp nhà đầu tư định hướng mục tiêu, xây dựng những kế hoạch và chiến lược đầu tư vững chắn và hiệu quả.

>>> Tham khảo: 

• Gửi tiết kiệm ngân hàng nào để có lãi suất cao?
• Cổ tức là gì? Có nên đầu tư cổ phiếu để nhận cổ tức không?
• Đầu tư tài chính là gì? Các hình thức đầu tư hiệu quả, an toàn nhất

• Xác định đúng thời điểm “cắt lỗ” (Stop Loss)

Hơn lúc nào hết, nhà đầu tư phải học cách dừng lại đúng lúc để tránh được bẫy FOMO. Đừng vì “kỳ vọng” quá lớn vào thị trường, cố chấp nắm giữ cổ phiếu để phải “gồng lỗ” ở cuối chu kỳ tăng giá. Biết “cắt lỗ” đúng lúc thực sự là thượng sách để không bị lỗ quá sâu, thậm chí vẫn có thể kiếm lời khi bán kịp.

>>> Tham khảo: 

• Sàn chứng khoán là gì? Top 4 sàn giao dịch chứng khoán uy tín nhất Việt Nam
• GDP là gì? Ý nghĩa chỉ số GDP đối với nền kinh tế
• Suy thoái kinh tế là gì? Những nguyên nhân và hậu quả mà suy thoái kinh tế mang lại

• Theo dõi các suy nghĩ tiêu cực và hành động của suy nghĩ đó

Đây là cách làm giúp bạn biết được tần suất bị dính FOMO nhiều hay ít để đưa ra những giải pháp hạn chế tối đa. Bên cạnh đó, cần có suy nghĩ tích cực hơn khi nhìn nhận vấn đề.

Ví dụ, nhà đầu tư cần hiểu rằng không phải cổ phiếu giảm giá nào cũng tiếp tục đi xuống và thua lỗ hay không phải các mã đang tăng nào cũng sẽ tiếp tục sinh lời đến chạm đỉnh. Việc nhìn nhận tích cực giúp nhà đầu tư không vội vàng bán tháo hay chờ vượt đỉnh mà sẽ chủ động quan sát, tìm hiểu nguyên nhân và cân nhắc đến các trường hợp “đu đỉnh, bán đáy” trên thị trường để đưa ra quyết định mua bán thích hợp.

• Rời xa các bảng chứng khoán trực tuyến

Đây là cách điều trị tâm lý FOMO tự nhiên giúp bạn tránh được các suy nghĩ tiêu cực hoặc quá phấn khích khi nhìn thị trường. Thay vào đó, sau khi quan sát tình hình qua bảng chứng khoán, bạn nên tập trung nhiều hơn vào nghiên cứu thị trường, cập nhật báo cáo tài chính các doanh nghiệp phát hành cổ phiếu, so sánh với doanh nghiệp khác hoặc phân ngành khác,... để có nhiều đánh giá khách quan về nguyên nhân tăng, giảm hoặc dự đoán cho những phiên tiếp theo.  

• Đa dạng hóa danh mục đầu tư để giảm rủi ro

Một trong những sai lầm lớn khi bị FOMO trong chứng khoán là “tất tay” vào một mã cổ phiếu chỉ vì nghe ngóng thông tin từ bạn bè hay cộng đồng. Điều này dễ khiến nhà đầu tư đối mặt với rủi ro mất vốn khi thị trường đảo chiều.

Giải pháp là hãy đa dạng hóa danh mục đầu tư, phân bổ vốn vào nhiều ngành nghề, lĩnh vực hoặc loại tài sản khác nhau. Nguyên tắc này không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro, mà còn đem lại sự cân bằng lợi nhuận dài hạn. Khi một nhóm cổ phiếu sụt giảm, nhóm khác có thể bù đắp, nhờ đó bạn tránh được sự hoảng loạn và tâm lý chạy theo đám đông.

• Dựa trên phân tích kỹ thuật và cơ bản thay vì cảm xúc

FOMO thường xuất phát từ cảm xúc sợ bỏ lỡ cơ hội, khiến nhà đầu tư ra quyết định vội vàng mà không có cơ sở. Để khắc phục, hãy kết hợp phân tích kỹ thuật (biểu đồ giá, khối lượng, xu hướng) cùng phân tích cơ bản (báo cáo tài chính, tình hình kinh doanh, triển vọng ngành).

Khi dựa vào dữ liệu thay vì cảm xúc, bạn sẽ đưa ra quyết định có căn cứ, giảm thiểu khả năng mua đỉnh – bán đáy. Đây là cách giúp duy trì sự kỷ luật và kiên định với chiến lược đã đề ra, thay vì bị cuốn vào hiệu ứng đám đông.

• Ghi chép nhật ký đầu tư để rút kinh nghiệm

Một phương pháp hiệu quả nhưng ít được chú ý là ghi chép nhật ký đầu tư. Hãy ghi lại lý do mua – bán, thời điểm vào lệnh, cảm xúc lúc quyết định, cũng như kết quả sau đó. Việc này giúp bạn nhìn lại chính bản thân, nhận ra điểm mạnh – điểm yếu trong quá trình đầu tư.

Dần dần, bạn sẽ rút ra được bài học riêng, xây dựng chiến lược phù hợp và hạn chế lặp lại sai lầm cũ. Đây cũng là cách rèn luyện sự tỉnh táo, giúp bạn ít bị tác động bởi hội chứng FOMO hơn.

>>> Tham khảo thêm:

• Trái phiếu doanh nghiệp là gì? Đặc điểm và lợi ích của trái phiếu doanh nghiệp
• Đòn bẩy tài chính trong chứng khoán: Vai trò và công thức tính
• Khung giờ giao dịch chứng khoán Việt Nam mới nhất, cập nhật 2024

Thị trường chứng khoán Việt Nam bước vào phiên giao dịch đầu tuần (25/08) với nhiều kỳ vọng hồi phục sau nhịp giảm mạnh cuối tuần trước. Tuy nhiên, thực tế lại trái ngược: VN-Index chỉ xanh nhẹ trong ít phút đầu phiên rồi nhanh chóng đảo chiều giảm sâu, chịu sức ép bán tháo mạnh mẽ từ nhóm ngân hàng.

Chỉ số có lúc rơi sát mốc 1.600 điểm trước khi thu hẹp biên độ nhờ lực cầu bắt đáy tại một số mã. Kết thúc phiên, VN-Index dừng ở 1.633 điểm, giảm 31 điểm so với tham chiếu, đánh dấu chuỗi hai phiên lao dốc liên tiếp với tổng mức giảm gần 74 điểm – đưa thị trường quay về vùng giá giữa tháng 8.

>>> Tham khảo: 

• Cách mở tài khoản chứng khoán và lưu ý cho nhà đầu tư mới
• Chỉ số chứng khoán là gì? Các chỉ số chứng khoán cần biết cho nhà đầu tư mới
• Đầu cơ là gì? Sự tác động của đầu cơ đến thị trường tài chính

Ngân hàng là tác nhân chính kéo VN-Index đi xuống. Toàn bộ cổ phiếu trong nhóm này đều giảm, trong đó nhiều mã vừa trải qua nhịp tăng nhanh như VIB, EIB, OCB đồng loạt giảm sàn. Các mã vốn hóa lớn như VPB, ACB, SHB, BID cũng mất trên 5%, chiếm 9/10 vị trí cổ phiếu ảnh hưởng tiêu cực nhất đến VN-Index.

Biểu đồ diễn biến ngành cho thấy thị trường phân hóa mạnh:

• Chứng khoán: đa số điều chỉnh (VIX, VND, VCI, HCM giảm trên 2,6%) nhưng SSI và ORS bất ngờ giữ được sắc xanh, lần lượt tăng 2,5% và chạm trần trong phiên.
• Bất động sản: chịu áp lực bán với KDH, NLG, HDG, PDR mất 1-6%, song NVL, DXG, QCG, SCR đi ngược xu hướng, duy trì đà tăng.
• Nhóm Vingroup trở thành trụ đỡ quan trọng: VIC tăng mạnh 5,6% lên 131.000 đồng/cp, VHM cũng đóng cửa xanh nhẹ (+0,3%), giúp thị trường tránh được kịch bản giảm sâu hơn.

>>> Tham khảo: 

• Tổng quan về thị trường tài chính, thực trạng thị trường tài chính Việt Nam hiện nay
• Cách chơi chứng khoán trên điện thoại và những lưu ý dành cho người mới
• Hướng dẫn cách mua cổ phiếu và đầu tư cho người mới bắt đầu

Toàn thị trường có 233 mã giảm, gấp đôi số mã tăng, sắc đỏ áp đảo trong rổ VN30 với 23/30 cổ phiếu giảm. Thanh khoản có dấu hiệu suy yếu so với phiên trước, phản ánh tâm lý thận trọng của nhà đầu tư sau hai phiên điều chỉnh mạnh.

Với hai phiên giảm liên tiếp gần 74 điểm, VN-Index đang phát tín hiệu điều chỉnh ngắn hạn sau nhịp tăng nóng. Tâm lý FOMO (sợ bỏ lỡ cơ hội) có thể khiến nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ gia tăng rủi ro nếu mua đuổi trong giai đoạn này. Theo các phân tích, thị trường nhiều khả năng sẽ kiểm định lại vùng hỗ trợ quanh 1.600 điểm trước khi xác định xu hướng rõ ràng hơn.

Có nên theo hiệu ứng đám đông không?

KHÔNG. Bởi vì, những nhà đầu tư F0 khi mới gia nhập thị trường thường chưa có đủ kiến thức, họ dễ bị tác động và ảnh hưởng bởi tâm lý số đông với mong muốn được “ăn theo” dẫn tới sập bẫy FOMO.

Có nên giữ cổ phiếu để “gồng lỗ” khi gặp hiệu ứng FOMO?

KHÔNG. Đừng “kỳ vọng” quá lớn vào thị trường sẽ tăng trong tương lai. Biết “cắt lỗ” đúng lúc thực sự là thượng sách để không bị lỗ quá sâu, thậm chí vẫn có thể kiếm lời khi bán kịp.

Phân biệt hiệu ứng tâm lý FOMO và FOBI?

FOMO (Fear of missing out) là hội chứng lo sợ bị bỏ lỡ hoặc mất cơ hội được cho là quan trọng. Cụ thể hơn là khi chứng kiến một cổ phiếu đang tăng mạnh, bạn sẽ dễ bị thao túng bởi đám đông, sẵn sàng “đu đỉnh” vì sợ bỏ lỡ cơ hội đầu tư tốt.

FOBI (Fear of Being Invested) là khi bạn đang nắm một cổ phiếu tăng giá như lại lo sợ sàn sẽ lao dốc, vì thế phải quyết định “ăn non”, chốt lời sớm. Hiệu ứng tâm lý này không khiến bạn thua lỗ nhưng lại lấy mất đi nhiều cơ hội có được lợi nhuận cao hơn nếu cổ phiếu đó tiếp tục tăng sau khi bán.

>>> Tham khảo thêm: 

• Lợi nhuận gộp là gì? Ý nghĩa - Công thức tính lợi nhuận gộp chính xác
• Lợi nhuận ròng là gì? Lợi nhuận ròng ảnh hưởng như thế nào đến các chỉ số tài chính?
• Tài sản ròng là gì? Cách tính giá trị tài sản ròng trong đầu tư

Trên đây là những chia sẻ của Zalopay về FOMO là gì và cách để thoát khỏi FOMO cho nhà đầu tư chứng khoán. Hy vọng rằng nội dung trên sẽ giúp nhà đầu tư thêm vững tin và mạnh mẽ hơn trong các quyết định đầu tư, tránh việc bị tác động bởi cảm tính mà phải ôm thua lỗ.