Bán khống là gì? Tất cả kiến thức về bán khống trong chứng khoán

Bán khống là gì?

Bán khống trong tiếng Anh là Short Selling hoặc Short Sales. Đây là hoạt động bán tài sản mà người bán không phải là chủ sở hữu tại thời điểm giao dịch. Bán khống thường được sử dụng trong giao dịch chứng khoán kiếm lợi nhuận từ việc sụt giá của một loại cổ phiếu nào đó. Nhà đầu tư sẽ vay cổ phiếu khi giá đang cao để bán, giá thấp thì mua lại để trả. Từ đó, người bán sẽ hưởng lợi từ chênh lệch giá mua và bán. 

>>> Xem thêm: Đầu tư cổ phiếu là gì? 5 bước đầu tư an toàn cho người mới bắt đầu

Ví dụ minh họa về bán khống

 Hãy cùng tham khảo ví dụ sau để hiểu rõ hơn về bán khống chứng khoán là gì?

Nhà đầu tư A mượn 10.000 cổ phiếu ABC của công ty X, bán ra với mức giá 50 USD/cổ phiếu. Trong tương lai, giá cổ phiếu giảm xuống mức 40 USD/cổ phiếu. Lúc này, A sẽ mua cổ phiếu với mức giá 40 USD/cổ phiếu và trả lại cho bên X. A sẽ hưởng lợi chênh lệch giá mua và bán: 10*10.000 = 100.000 USD. Ngược lại, nếu giá cổ phiếu ABC tăng thêm 5 USD, nhà đầu tư A sẽ phải mua lại với giá cao hơn, chịu lỗ 50.000 USD.

Mục đích của bán khống

Bán khống được coi là đòn bẩy tài chính vì không cần bỏ vốn lớn nhưng vẫn có cơ hội sinh lợi nhuận cao. Tuy nhiên, chiến lược này không dành cho mọi nhà đầu tư, đặc biệt với người mới bắt đầu vì rủi ro luôn tiềm ẩn. Hiện nay, bán khống chứng khoán có 2 mục đích chính:

• Thu lợi nhuận từ giao dịch: Nhà đầu tư nhận thấy xu hướng giảm giá của mã cổ phiếu trong tương lai. Lúc này, người chơi thực hiện bán khống để thúc đẩy việc giảm giá của cổ phiếu và tối đa lợi nhuận. Khi mã cổ phiếu giảm giá theo đúng kỳ vọng, nhà đầu tư mua vào với giá thấp để hưởng khoản chênh lệch. Tuy nhiên, cách này đòi hỏi kiến thức thị trường sâu sắc và khả năng phân tích xu hướng. Sai lầm trong dự đoán có thể dẫn đến thiệt hại lớn, vì thế đây là hình thức đầu tư chứa đựng rủi ro cao.
• Phòng ngừa rủi ro từ thị trường: Nhà đầu tư muốn giảm tối đa tổn thất với một mã cổ phiếu khi thị trường có những biến động khó lường, đi ngược với dự đoán. 

>>> Xem thêm:

• Sàn chứng khoán là gì? Top 4 sàn giao dịch chứng khoán uy tín nhất Việt Nam
• Đầu tư cổ phiếu là gì? 5 bước đầu tư an toàn cho người mới bắt đầu
• Sàn HoSE là gì? Chức năng, các nhóm cổ phiếu chính và phương thức giao dịch

Điều kiện bán khống chứng khoán

Để tiến hành bán khống cổ phiếu trên thị trường chứng khoán, nhà đầu tư cần đáp ứng một số yêu cầu sau:

• Tài khoản giao dịch: Nhà đầu tư phải có tài khoản giao dịch tại một công ty môi giới cho phép bán khống cổ phiếu.
• Thỏa thuận cho vay cổ phiếu: Nhà đầu tư cần ký kết thỏa thuận cho vay cổ phiếu với nhà môi giới hoặc đối tác tài chính để có thể mượn cổ phiếu và thực hiện bán khống.
• Giá cổ phiếu: Giá cổ phiếu cần đủ cao để nhà đầu tư có thể có lãi khi bán khống, đặc biệt khi họ dự đoán giá sẽ giảm trong thời gian tới.
• Thời hạn giao dịch: Nhà đầu tư cần xác định thời hạn để đóng vị thế bán khống, nhằm quản lý rủi ro trong trường hợp giá cổ phiếu tăng đột ngột.
• Giá trị tài khoản: Một số công ty môi giới yêu cầu nhà đầu tư có giá trị tài khoản tối thiểu để đủ điều kiện bán khống.

Cơ chế bán khống chứng khoán

Cơ chế bán khống có thể khác nhau tùy thuộc vào quy định của từng sàn giao dịch và quy định pháp lý tại mỗi quốc gia, nhưng phổ biến nhất là các cơ chế sau:

• Bán khống qua sàn giao dịch: Nhà đầu tư đặt lệnh bán khống trực tiếp qua sàn và khớp lệnh với các lệnh mua từ nhà đầu tư khác. Sau đó, nhà đầu tư phải mua lại số cổ phiếu đã bán để đóng vị thế.
• Bán khống qua nhà môi giới: Nhà đầu tư có thể vay cổ phiếu từ nhà môi giới hoặc đối tác tài chính, thực hiện bán khống, và sau đó mua lại cổ phiếu để hoàn trả.
• Giao dịch ký quỹ: Nhà đầu tư vay tiền từ nhà môi giới để mua cổ phiếu và thực hiện bán khống. Nếu giá cổ phiếu giảm, họ sẽ mua lại cổ phiếu với giá thấp hơn để trả khoản vay.

Quy trình bán khống chứng khoán

• Bước 1: Mở tài khoản ký quỹ và mượn cổ phiếu từ đại lý môi giới. Nhà đầu tư cần có tài khoản ký quỹ với số tiền hoặc cổ phần để thế chấp và đáp ứng yêu cầu về lãi suất và ký quỹ của đại lý.
• Bước 2: Bán cổ phiếu đã mượn với số lượng lớn trên thị trường. Khi giá cổ phiếu cao, nhà đầu tư vay cổ phiếu từ công ty chứng khoán để bán ra.
• Bước 3: Mua lại cổ phiếu khi giá giảm. Khi giá cổ phiếu giảm, nhà đầu tư mua lại số lượng cổ phiếu đã vay với giá thấp hơn để trả lại cho công ty chứng khoán. Việc mua lại bao gồm cả cổ phiếu đã vay và lãi suất hoặc hoa hồng theo thỏa thuận.
• Bước 4: Hoàn trả số cổ phiếu đã vay cho đại lý môi giới, kèm theo phí và lãi suất đã quy định.

Việt Nam hiện nay đã cho phép nhà đầu tư thực hiện giao dịch bán khống chứng khoán có tài sản bảo đảm. Theo quy định tại Thông tư 120/2020/TT-BTC, ban hành ngày 31 tháng 12 năm 2020 bởi Bộ Tài chính, bán khống chứng khoán chỉ hợp pháp khi thực hiện dưới hình thức "bán khống có bảo đảm". Đây là loại giao dịch mà nhà đầu tư phải vay chứng khoán từ hệ thống lưu ký chứng khoán, sau đó có nghĩa vụ mua lại để trả cho bên cho vay theo thời hạn đã quy định.

Để bán khống có bảo đảm, nhà đầu tư cần mở tài khoản riêng biệt tại công ty chứng khoán có cung cấp dịch vụ vay và cho vay chứng khoán. Các chứng khoán được phép bán khống có bảo đảm là các cổ phiếu hoặc chứng chỉ quỹ niêm yết, đăng ký giao dịch trên sàn, đáp ứng yêu cầu về thanh khoản và độ ổn định. Danh sách các mã chứng khoán đủ điều kiện sẽ được cập nhật và công bố định kỳ bởi Sở Giao dịch Chứng khoán dựa trên tiêu chí của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN).

Ngoài ra, Thông tư 120/2020/TT-BTC cũng quy định một số hạn chế nhất định đối với giao dịch bán khống có bảo đảm, chẳng hạn như không được thực hiện bán khống trong vòng 5 ngày trước ngày đăng ký cuối cùng cho các quyền của cổ đông với mã chứng khoán đó. Việc áp dụng các quy định này góp phần bảo vệ nhà đầu tư và hạn chế các tác động tiêu cực tiềm ẩn lên thị trường.

>>> Xem thêm:

• Đầu tư tài chính là gì? Các hình thức đầu tư hiệu quả, an toàn nhất
• Tổng quan về thị trường tài chính, thực trạng thị trường tài chính Việt Nam hiện nay

Bán khống có 3 đặc điểm chính như sau:

Người bán không sở hữu cổ phiếu

Bán khống là một giao dịch mà người bán không thực sự sở hữu cổ phiếu đang được bán, thay vào đó sẽ vay nó từ một môi giới hay đại lý. Thông qua đó, nhà đầu tư thực hiện đặt lệnh bán và người bán có nghĩa vụ mua lại cổ phiếu vào thời điểm nào đó trong tương lai để hoàn trả lại.

Lợi nhuận từ việc giảm giá cổ phiếu

Cho phép nhà đầu tư thu lợi nhuận từ cổ phiếu giảm giá. Dựa vào những kỹ thuật phân tích chứng khoán mà người bán kỳ vọng thu lợi từ việc bán cổ phiếu khi giá cao, và sau đó mua lại sau khi giá đã giảm.

Bán khống là một loại rủi ro

Bản chất bán khống là một loại rủi ro, thậm chí có tỷ lệ rủi ro cao. Việc này có thể mang lại lợi nhuận lớn, nhưng tổn thất mà nó mang lại cũng không hề nhỏ và không có giới hạn mức lỗ nếu như giá trong tương lai không giảm mà tiếp tục tăng.

Rủi ro khi bán khống

Mặc dù hoạt động này có thể đem lại nguồn lợi nhuận lớn nhưng rủi ro cũng rất cao, cho dù là hình thức giao dịch bán khống chứng khoán phái sinh hay giao dịch chứng khoán cơ sở:

• Dự đoán sai biến đổi về giá của cổ phiếu

Khi tham gia bán khống, người bán luôn kỳ vọng vào mức kiếm lợi nhuận khi cổ phiếu sẽ giảm trong thời gian bán khống. Tuy nhiên, do dự đoán sai biến đổi về giá, trong tương lai cổ phiếu đó càng tăng thì người đi vay mượn để bán khống càng lỗ. 

• Số tiền lỗ khi bán khống là không giới hạn

Về mặt lý thuyết, nếu như cổ phiếu càng tăng mà không giảm thì có thể đến vô cực. Điều đó có nghĩa là, chi phí vay mượn cổ phiếu trước đó sẽ bị “đội giá” lên trời, càng nắm giữ càng lỗ.

• Sự giảm giá chứng khoán trong ngắn hạn và tăng giá trong dài hạn

Khi tới thời hạn phải trả số cổ phiếu vay mượn trước đó, người mua phải mua dù muốn hay không dẫn đến nguồn cung tăng làm giá cổ phiếu thêm phần tăng cao.

• Rủi ro pháp lý

Trong thị trường chứng khoán, sẽ xuất hiện rủi ro pháp lý với lệnh cấm bán khống. Do vậy, những nhà đầu tư thực hiện giao dịch bán khống với khối lượng lớn sẽ có nguy cơ bị phạt hay cấm giao dịch trên thị trường.

• Phức tạp với những nhà đầu tư mới

Bán khống là hoạt động khá phức tạp, không phải nhà đầu tư nào cũng có thể thực hiện được. Việc này chỉ nên thực hiện với những nhà đầu tư nhạy bén, có nhiều kiến thức và kinh nghiệm để dự đoán trước rủi ro. Hơn nữa, bán khống thiếu sự quản lý chặt chẽ nên dễ xuất hiện việc thao túng cổ phiếu, gây tổn thất cho các nhà đầu tư nhỏ.

Cách phòng ngừa rủi ro khi bán khống

Dự đoán xu hướng thị trường là bài toán khó. Vì vậy, để giảm thiểu rủi ro khi bán khống, các nhà đầu tư nên lưu ý:

• Xác định điểm mua, điểm bán hợp lý nhằm gia tăng khả năng thắng đầu tư, và khả năng lợi nhuận.
• Luôn giới hạn việc thua lỗ bằng một định mức nhất định, có thể ở mức 7% – 10%.
• Trong chứng khoán, sẽ có những rủi ro không thể đo lường, nên nhà đầu tư chỉ có thể bán chứng khoán với một tỷ trọng nhất định.
• Đối với nhà đầu tư mới hoặc chưa có kinh nghiệm thì cách tốt nhất là không nên tham gia bán khống cổ phiếu để tránh các rủi ro nguy hại.
• Có thể thực hiện mua cổ phiếu cơ sở và bán khống ở thị trường phái sinh với các đòn bẩy 1:5, 1:10 hoặc 1:20.

Vị thế bán khống là gì?

Vị thế bán khống là trạng thái khi một nhà đầu tư đang sở hữu tạm thời một tài sản mà họ đã vay từ môi giới, sau đó bán tài sản này trên thị trường với kỳ vọng mua lại nó với giá thấp hơn trong tương lai. 

Lệnh bán khống là gì?

Lệnh bán khống là một yêu cầu giao dịch được nhà đầu tư gửi đến môi giới, nhằm thực hiện việc bán một tài sản mà họ không sở hữu bằng cách vay tài sản đó. Lệnh này được sử dụng trong chiến lược bán khống, với mục tiêu là thu lợi khi giá tài sản giảm. 

Bán khống phù hợp với đối tượng nào?

Bán khống phù hợp với những nhà đầu tư có kinh nghiệm, hiểu biết sâu sắc về thị trường và khả năng phân tích xu hướng giá. Đây là một hình thức giao dịch có mức độ rủi ro cao, đòi hỏi kiến thức chuyên sâu và khả năng xử lý tình huống linh hoạt. Nhà đầu tư mới nên cân nhắc kỹ lưỡng hoặc tham gia học hỏi thêm trước khi tham gia vào các giao dịch bán khống.

Với những kiến thức đã chia sẻ, hy vọng bạn đã hiểu rõ hơn về bán khống là gì và tầm quan trọng của việc nắm vững nguyên tắc giao dịch này. Khi tham gia bán khống, nhà đầu tư cần tìm hiểu kỹ về bản chất, đặc điểm, cũng như rủi ro liên quan. Đồng thời, trong bối cảnh Việt Nam dần cho phép giao dịch bán khống, việc trang bị kiến thức chuyên sâu như nguyên tắc cắt lỗ (Stop Loss) và phân tích kỹ thuật sẽ là chìa khóa giúp bạn thành công. Đừng bỏ lỡ cơ hội cập nhật nhanh nhất những diễn biến mới về thị trường chứng khoán và các sản phẩm tài chính/đầu tư hữu ích. Hãy tải ứng dụng Zalopay, đăng ký Tài khoản chứng khoán và trải nghiệm đầu tư chỉ từ 1 cổ phiếu. Sẵn sàng chinh phục thị trường ngay hôm nay cùng Zalopay!